De bouw van windmolenparken roept vaak discussie en protest op. Mede daarom worden veel plannen gemaakt voor de aanleg van zonneweides: weilanden waar duizenden zonnepanelen staan. Zijn zonneweides een goed alternatief voor windmolens?
Luc van Tiggelen is lid van de werkgroep die de bouw aanstuurt van een zonneweide van tien hectare bij het vliegveld op Ameland. Op het Waddeneiland is geen moment getwijfeld of er gekozen moest worden voor een windmolenpark of een zonneweide: ‘Windenergie ligt hier gevoelig. De provincie wil het niet, en ook de bewoners zijn over het algemeen tegen windmolens. De keus om een zonneweide te bouwen lag daarom voor de hand. Een voordeel daarbij was dat we het project op eigen (gemeentelijke) grond konden realiseren.’
Gedoe met windmolens
Emeritus hoogleraar Milieukunde aan de Rijksuniversiteit Groningen Ton Schoot Uiterkamp geeft aan dat zonnepanelen financieel en praktisch gezien erg aantrekkelijk zijn: ‘Ten eerste zijn zonnepanelen nu goedkoop. Daarnaast levert een weiland waar gewassen geplant zijn minder op en tot slot zijn zonnepanelen populair omdat windmolens door al het gedoe van de afgelopen jaren niet bepaald geliefd zijn.’ Schoot Uiterkamp benadrukt dat zowel windmolens als zonnepanelen een rendement hebben van 25 procent of minder. Dit komt doordat het de rest van de tijd donker of bewolkt is en het te hard, of helemaal niet waait.
Zelfvoorzienend
In 2020 wil Ameland energieneutraal zijn. De zonneweide maakt daar een belangrijk onderdeel van uit. Die moet alle huishoudens van energie voorzien. ‘Het zelfvoorzienend willen zijn is wel typisch iets van eilanders’, zegt Van Tiggelen. ‘We hebben een echte juttersmentaliteit. Daarmee bedoel ik dat we geen energie nodig hebben uit de rest van Nederland. We wekken energie op en verbruiken die vervolgens zelf’, aldus Van Tiggelen. Deze doelstelling is vastgelegd in het Ambitiemanifest Duurzame Wadden.
Financiering
Ook op andere plaatsen in Nederland zijn plannen gemaakt om zonneweides te realiseren. Tot dusver blijft het echter bij voornemens, en komt de realisatie (nog) niet van de grond. Volgens Van Tiggelen heeft dat in bijna alle gevallen met de financiering te maken: ‘De aanleg van een zonneweide loopt al snel in de miljoenen. De aanleg van een kabel voor het transport van de energie bijvoorbeeld, kost al zeven ton.’ De totale kosten worden voor een groot deel gedekt door subsidies. Zo kreeg Ameland drie miljoen euro investeringssubsidie.
Subsidies
Volgens Schoot Uiterkamp is een systeem dat blijft draaien op subsidies niet levensvatbaar. Een zelfvoorzienend systeem zou volgens hem alleen gezond kunnen werken als er behalve bij de start geen financiële hulp aan te pas komt. Van Tiggelen denkt hier anders over: ‘Zonder subsidies zouden we geen zonneweide kunnen bouwen. Dat is niet realistisch.’
Opslag
Stroom die wordt opgewekt, wordt over het algemeen direct verbruikt. In de overgang naar groene stroom levert dat problemen op. ‘Omdat overtollige stroom nog slecht kan worden opgeslagen, zal de stroomproductie van steenkool- of gascentrales moeten verminderen als er veel groene stroom wordt opgewekt. In dat geval draaien die centrales onder de zogenaamde basislast en werken dan met verlies’, aldus Schoot Uiterkamp.
Overschot
Op Ameland hebben ze iets bedacht om te zorgen dat er geen stroomoverschot bestaat. ‘We zouden graag willen dat burgers stroom gebruiken op het moment dat de zonnepanelen veel energie opwekken, als er veel zon is. Dan hebben we niet te maken met een overschot, maar wordt alle opgewekte energie direct verbruikt. Deze situatie lijkt raar en je zou denken dat inwoners de wasmachine aan willen zetten wanneer zij dat willen. Ik denk echter dat als we de bewoners op zulke momenten korting geven op de stroom, ze wel willen meewerken’, aldus van Tiggelen.
Wetgeving zit dwars
Bewoners willen in bepaalde mate meewerken aan duurzame energie. Maar er zijn ook gevallen waarin de burger groene energie wil opwekken, maar de regels hem dwars zitten. Schoot Uiterkamp weet dit uit eigen ervaring: ‘Ik woon in een huis dat een dak heeft op het noorden. Het heeft dus geen zin daarop zonnepanelen te plaatsen. Als ik echter zonnepanelen aanschaf en die bij een kennis op het dak plaats, dan moet ik daarvoor belasting betalen omdat ik gezien wordt als energieproducent. Terwijl ik dat niet hoef als ik de panelen op mijn eigen dak plaats’, aldus Schoot Uiterkamp. Dergelijke regelingen zijn in het buitenland volgens de hoogleraar niet aan de orde.
| Windmolens | Zonnepanelen | |
| Prijs per kWh | € 0,03 | € 0,05 |
| Onderhoud | Relatief veel: mechanieken moeten goed onderhouden worden om te kunnen functioneren | Relatief weinig: slechts het schoonmaken van de panelen en mogelijk vervangen doorgeroeste draad |
| Rendabel | ≤ 25% | ≤ 25% |
| Levensduur | 25 jaar | 30 jaar |
| Stroomsoort Het energienet maakt gebruik van wisselstroom |
Wisselstroom -> geen stroomomzetting nodig | Gelijkstroom -> extra kosten voor het omzetten naar wisselstroom |
| Bezit | In Nederland voornamelijk publiek | Voornamelijk privaat |
| Protest | Veel | Weinig |
| Gevolgen voor omgeving | Horizonvervuiling en geluidshinder | Weiland kan niet begraasd worden door vee en kan niet gebruikt worden om gewassen op te verbouwen |
| Vergelijking spaarlamp/gloeilamp* | Gloeilamp | Spaarlamp |
Bron: informatie Ton Schoot Uiterkamp.
* De windmolen kan het beste vergeleken worden met een gloeilamp: de aanschaf is relatief goedkoop, terwijl hij minder lang meegaat en/of veel onderhoud nodig heeft. Het zonnepaneel kan het best vergeleken worden met een spaarlamp: de aanschaf is relatief duur, maar gaat lang mee en heeft weinig tot geen onderhoud nodig.
Ameland zelfvoorzienend
De bouw van de zonneweide draagt 15 tot 20 procent bij aan de doelstelling om zelfvoorzienend te zijn. Om die te behalen zijn verschillende energie-initiatieven gestart en opgezet, zoals de bouw van een energieneutrale school, waar ze gebruik maken van houtsnipperkachels en een grijswatersysteem. Daarnaast energiezuinige straatverlichting op een deel van het eiland en het gebruik van 45 methaan brandstofcellen. Bij deze laatste wordt gas omgezet naar elektriciteit, die gebruikt kan worden als er meer stroom nodig is dan de zonnepanelen op dat moment kunnen produceren.
Ameland en EnTranCe
Ameland fungeert als een soort broedplaats voor studenten, onderzoekers en bedrijven die zijn aangesloten bij EnTranCe in Groningen. Zij hebben als doel om van goede, creatieve ideeën en voorstellen op energiegebied succesvolle projecten en producten te maken. Als in het onderzoekscentrum van EnTranCe een idee wordt uitgewerkt en blijkt dat de proefopstelling daar werkt, kan het daarna in de praktijk getest worden op Ameland. Daar kan daadwerkelijk gekeken en gemeten worden of het idee goed werkt en wat er eventueel veranderd moet worden. Omdat Ameland kleinschalig is, maar wel een goed beeld van de landelijke situatie geeft, kan het eiland goed als maatstaf gebruikt worden.
