UPDATE: De bouw van het militaire kamp is gestart. In september gaat het programma van start.
‘Het moet functioneren als een humanitair militair basiskamp met een opbouwmissie’, vertelt Stolk terwijl hij stevig door het weiland stapt. Twaalf kunstenaars, uit elke provincie een, zullen hier vier weken lang nadenken over de toekomst van de verzorgingsstaat. Het project is geïnspireerd door de geschiedenis van de Maatschappij van Weldadigheid. In 1818 koloniseerde Johannes van den Bosch delen van Drenthe, Overijsel en Friesland met als doel arme families te helpen door ze een woning en landbouwgrond te lenen. Uit elke provincie werden mensen hier naartoe gestuurd in de hoop op een beter leven. Koloniën I en II werden later omgedoopt tot het dorp Frederiksoord. Het experiment van Bosch werd stopgezet vanwege een gebrek aan geld maar wordt nog steeds gezien als de bakermat van de hedendaagse verzorgingsstaat. De vroege kolonie staat op de nominatie om Werelderfgoed te worden en dat geeft een nieuwe impuls aan het gebied. De verlichtingsgedachten van Bosch blijkt inspiratie te zijn voor verschillende projecten, waaronder dat van Stolk.
Vanuit het utopische verleden van de kolonie wil Stolk nadenken over de huidige situatie. ‘Het model van de verzorgingsstaat staat onder druk. Er is minder geld en de overheid laat steeds meer aan de burgers over. Dit proces is al in gang gezet maar er wordt weinig de tijd genomen om echt na te denken over de toekomst van onze verzorgingsstaat. En als er al over nagedacht wordt is het vaak pessimistisch, ik wil nadenken over wat er wél kan.’
Sociaal experiment
Langs een laan omringt door hoge bomen vervolgen we onze weg richting het dorp. Het is net alsof we door een tunnel terug de tijd in lopen. Er is weinig dat je hier doet denken aan de 21ste eeuw. Ondertussen volgen Stolk filosofische gedachtes, ideeën over het landschap en de samenleving elkaar in snel tempo op. Hij brengt alles met elkaar in verbinding: de geschiedenis, waar we nu staan en waar we naar toe moeten. Het liefst geeft hij ook al zijn ideeën een plek in het kamp.
‘De kunstenaars die vier weken in het kamp zullen verblijven vormen een mini-samenleving. Door na te denken over wat ze zullen eten, hoe ze van betekenis kunnen zijn en waar ze hun energie vandaan halen, kunnen we vrij experimenteren met vragen die we ook in het dagelijkse leven tegenkomen. Frederiksoord wil in de toekomst meer ruimte scheppen voor sociale experimenten. Dit is een begin.’ Het kamp is open voor iedereen en biedt een uitgebreid programma met activiteiten en lezingen. Het programma moet een goede combinatie van lokalen en nationalen inspirerende sprekers en voorbeelden zijn. Met inbreng uit het dorp maar ook sprekers vanuit de hele wereld. Wat er uiteindelijk precies gaat gebeuren, en welk resultaat ze zullen boeken valt niet van tevoren te regisseren. ‘Het moet op dat moment ontstaan, door de ontmoetingen en uitwisseling die er plaatsvinden.’
Tussen ons
#EntreNous verwijst naar de titel van een oefening aan het begin van Stolk’s eigen militaire dienst. De opdracht moest leiden tot verbroedering onder dienstplichtigen. Het levert hem een bijzonder en hecht contact op. ‘Ik dacht dat dit een vriendschap voor de rest van mijn leven zou zijn.’ Maar eenmaal uit het kamp was het contact snel verwaterd. ‘We hadden de structuur van het leger nodig voor het contact. We waren op elkaar aangewezen. Ik vraag me af of we in de maatschappij ook zo’n structuur aan kunnen bieden. Toen ik dienstplicht had vond ik het verschrikkelijk, maar achteraf bleek ik veel geleerd te hebben. Je voelt dat je er niet alleen voor jezelf bent, maar dat er iemand, of zelfs een land is dat op je rekent,’ zegt Stolk. Met het kamp wil Stolk deze ontmoetingen faciliteren. ‘Iedereen heeft iets anders te brengen. Door dit met elkaar uit te wisselen kunnen we vooruitkomen.
Expertise
Terwijl ik met Stolk richting de oude arbeidershuisjes loop is het alsof ik met een bekende Nederlander op pad ben. ‘Jij bent Edwin toch?’ vraagt een vrouw die haar hond aan het uitlaten is ‘Ik dacht al dat ik je gezicht ergens van kende, is jullie project al begonnen?’ Stolk blijft staan voor een uitgebreid praatje.
De vrouw bleek op de oude tuinbouwschool (opgericht door de Maatschappij van Weldadigheid, red) gezeten te hebben. ‘Ik zou het leuk vinden als zij straks meedenkt over duurzame manieren van voedsel verbouwen,’ zegt Edwin. In het kamp wil ik zo veel mogelijk gebruik maken van bezoekers en bewoners. Iedereen is ergens goed in. We leven in een kennismaatschappij waar we onze kennis als product verkopen aan bedrijven. Waarom delen we die kennis niet ten behoeve van de maatschappij? Ik bied in #EntreNous de structuur aan waarin mensen hun kennis in dienst van een ander kunnen stellen.’
Kunstenaar is de huidige pauper
‘Kijk hier staan nog drie oude arbeidshuisjes op een rij. Kleine, lage witte huisjes met een rieten dak. ‘In deze huisjes woonde de paupers die uit heel Nederland kwamen.’ Ze zijn iets kleiner dan de ambtenarenhuisjes en een stuk kleiner dan het huis van de arts. Volgens Stolk kunnen we wel zeggen dat de kunstenaar de huidige pauper is. De kunstenaar kan zich financieel vaak maar moeilijk bedruipen en heeft een plek aan de rand van de samenleving en zijn rol wordt gemarginaliseerd. Maar volgens Stolk hebben kunstenaars juist een belangrijke rol te vervullen. ‘Wij zijn een van de weinigen die niet hoeven te reageren op de vraag van de markt. Daarom draaien wij, net als de pauper vroeger, niet mee met de economische cultuur.’
Maar om als kunstenaar voor de maatschappij van betekenis te zijn heb je veel doorzettingsvermogen nodig. Drie jaar lang is Stolk al bezig om #EntreNous van de grond te krijgen. Ondertussen verdient hij er niks aan. ‘Ik heb net pas mijn onkostenvergoeding vergoed gekregen.
Te hoog waterpeil
Een week nadat we hebben afgesproken in Frederiksoord word ik door Stolk gebeld. De opbouw van het kamp stond gepland voor maart maar de situatie is veranderd. Het waterpeil is te hoog dus Defensie kan niet beginnen met bouwen. ‘We zullen het naar het eind van de zomer, waarschijnlijk september moeten verplaatsen. Hij zucht. ‘Ik moet snel iedereen op de hoogte gaan brengen. Maar het voordeel is dat we meer tijd hebben om spannende dingen te organiseren.’
Kamp #EntreNous wordt geïnitieerd door Edwin Stolk en gerealiseerd in samenwerking met KIK (Kunst in Kolderveen), TAAK, Defensie, Gemeente Westerveld, Provincie Drenthe en de Maatschappij van Weldadigheid. Voor meer informatie kijk op http://basiskamp-entrenous.tumblr.com/
