Jeneverbes
Samengesteld door Jan van Ginkel
Uitgeverij Publique, € 14,95, 108 blz.
Het Veldstudiecentrum Orvelte bestaat dit jaar 25 jaar (zie Noorderbreedte 2007-2). Tij-dens het jubileumfeest werd het boek Jeneverbes gepresenteerd. De publicatie heeft als ondertitel Natuur en cultuurhistorie in verhalen, gedichten en beelden. Samensteller Jan van Ginkel vraagt met zijn Jeneverbesgilde al een paar jaar aandacht voor de be-dreigde positie van de jeneverbes. Met het boek wil hij de karakteristieke struik voor uit-sterven helpen behoeden. Uitsterven in dubbele betekenis: ‘Op de heide mag de jene-verbes met de ondergang worden bedreigd, in onze cultuurhistorie is hij vrijwel geheel verdwenen’. Dit citaat dekt de inhoud van het boek goed: het gaat over de natuurlijke omgeving van de jeneverbes en over de rol die de struik door de jaren heen heeft ge-speeld in de cultuurhistorische traditie. Er zijn hoofdstukken gewijd aan landschap, eco-logie en aan het mythische verleden, de folklore en het bijgeloof rond de jeneverbes. Ook schrijft Jan van Ginkel over medicinaal gebruik, culinaire toepassingen en uiteraard over jenever. Veel wetenswaardigheden zijn op een aantrekkelijke manier verwoord.
Verder maakte Siemen Dijkstra prachtige houtgravures, leverde Antoine van der Mae-sen veel foto’s waarvan een belangrijk deel de mystieke sfeer oproept van de wereld van de witte wieven, en lieten twintig dichters zich door de jeneverbes inspireren tot het schrijven van poëzie. Het boek eindigt met een beschouwing over de toekomst van de jeneverbes in Nederland. Jeneverbes is een fraai vormgegeven boek geworden met een zeer afwisselende en daardoor boeiende inhoud.
Lukas Koops
Verover mij dat land.
Lely en de Zuiderzeewerken
Willem van der Ham
Boom, € 39,50, 430 blz.
De afsluiting van de Zuiderzee is één van ‘mankind’s better moments’, zo opent Verover mij dat Land. Niet de watersnoodramp van 1916, maar Lely’s drang en daadkracht zijn doorslaggevend geweest voor de afsluiting en gedeeltelijke drooglegging van de Zui-derzee. In Verover mij dat land staat de persoon Lely als grondlegger van het moderne Nederland centraal. Het gaat over Lely en zijn erfenis, over zijn droom om iets groots te presenteren en om welvaart te brengen tot in de verste uithoeken van het land. En over de totstandkoming van de maakbare samenleving.
Hoewel dit in harde kaft en met foto’s en (kleuren)kaarten uitgevoerde boek is versche-nen ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de Afsluitdijk, staat de dijk zelf alleen in het eerste hoofdstuk centraal. Hierin wordt vertelt over de technische en weten-schappelijke feiten van het ontwerp en over de aanleg en sluiting van de dijk in 1932. Interessant is dat pas in 1954, ter gelegenheid van de onthulling van het standbeeld van Lely op de kop van de dijk, echt uitbundig is gevierd dat de Zuiderzee was gesloten. Toen was iedereen gewend aan de overgang van Zuiderzee naar IJsselmeer.
Van de tussenliggende hoofdstukken gaan twee over hoe Lely zich ontwikkelde van ci-viel ingenieur tot visionair en daadkrachtig staatsman. De andere twee geven een prachtig overzicht van de wording van Lely’s levenswerk, het Zuiderzeeproject, en de manier waarop een nieuwe maatschappij op het nieuwe land werd ingericht – van de proefpolder Andijk tot en met het Markermeer. Het boek besluit met toekomstplannen voor het natte hart – het IJsselmeergebied – en voor de Afsluitdijk. Hierin wordt gesteld dat de spreuk bij het Monument daarin leidraad zou moeten zijn: ‘Een volk dat leeft, bouwt aan de toekomst’.
Tialda Haartsen
Een Spaanse Groninger in Marokko.
De levens van Johan Willem Ripperda
(1682-1737)
Sytze van der Veen,
Uitg. Bert Bakker, € 39,95, 680 blz.
‘Hij hoorde nergens thuis en voelde zich niet gebonden aan een vaderland of gods-dienst. Hij was gedoemd een kosmopoliet te zijn. Intrigeren zat hem in het bloed. Hij was tegelijk een cynicus en een fantast. Hij werd voortgedreven door zijn eigen onrust, op zoek naar een houvast dat hij nergens kon vinden.’ Met deze woorden geeft de his-toricus Sytze van der Veen een karakterschets van de man over wie hij zijn proefschrift schreef, de verbeeldingsrijke Groninger jonker Johan Willem Ripperda (1682-1737).
Een draaikont was hij: Ripperda wisselde even gemakkelijk van geloof, als van politieke opvatting, als van geliefde. Geboren in een katholieke familie in Oldehove werd hij later gereformeerd omdat hij op die manier beter vooruit kon komen in de Ommelander poli-tiek. Met slimheid en bluf veroverde hij zich een plek in de Staten van Stad en Lande en vervolgens in de Staten Generaal in Den Haag. Hij werd gezant en daarna ambassa-deur in Madrid, waar hij opnieuw katholiek werd.
Als Spaanse onderhandelaar speelde hij een belangrijke rol bij de Vrede van Wenen in 1725 tussen Spanje en Oostenrijk. Hij viel in ongenade, werd gevangen gezet maar wist spectaculair te ontsnappen. Vervolgens maakte hij in Marokko carrière; hij werd moslim en handelde er in wapens en gekaapte schepen.
Schrijver Sytze van der Veen ontdekte het graf van deze kleurrijke Groninger in de tuin van het voormalige huis van Ripperda in Tetuan, dat nu eigendom is van een moskee. Van der Veen heeft heel veel onderzoek gedaan naar de handel en wandel van Ripper-da en naar het tijdperk waarin hij leefde. Hij hanteert een licht afstandelijke, ironische, welsprekende stijl die past bij de held van het boek.
Aafke Steenhuis
