We hadden iets persoonlijks te vieren, en daarom waren mijn man en ik een nachtje in Harlingen in de nok van de oude vuurtoren te gast. Terwijl de zon in de Waddenzee onder ging en de lucht oranje kleurde, keken we bewonderend naar de fraaie historische stad, haar havens en het ruime groene ommeland.
Enkele uren later, bij het rijzen van de zon, lagen we in een paars probleemgebied. Vanuit het niets werd het Forum voor Democratie de leidende partij in Harlingen. Maar liefst 17,5 procent van de bewoners, 24 meter onder ons, heeft op deze nieuwkomer in de provinciale politiek gestemd. Verbaasd kijken we vanuit onze toren om ons heen. Wat beweegt de Harlingers om zich zo massaal af te wenden van traditionele partijen?
Dat ze in Midden- en Oost-Groningen het vertrouwen in de traditionele politiek verloren hebben, kan ik snappen – de Kafkaiaanse manier waarop er met aardbevingsschade is omgegaan is beschamend. Waar moet je dan je hoop nog op vestigen? Ook de positie van de Stellingwerven – tussen Groningen, Drenthe en Friesland in – is altijd ‘bijzonder’ geweest. Dit oude veengebied was lang het terrein van armoede, uitbuiting en frustratie. Een vruchtbaar terrein voor populisme. Logisch dat die gebieden paars kleuren op de kaart het verkiezingsuitslagen.
Maar Harlingen? Een stad die ouder is dan Leeuwarden en Amsterdam – met een rijke historie – een fors industrieterrein, knooppunt van veerdiensten en havenactiviteiten en een behoorlijk welvaartsniveau. Harlingen ligt temidden van gemeenten waar het CDA de grootste partij is gebleven; diepgroen op de kaart. Maar in de enclave Harlingen kleurt het paars als in de probleemsteden Den Helder en Almere.
Hoogste tijd om het programma van FvD er op na te lezen. ‘Behoud van het Friese landschap’, staat er en ‘een aantrekkelijk Friesland voor toerisme.’ Hoe willen ze dat bewerkstelligen? Laten ze boeren hun sloten weer open graven zodat toeristen Friesland kunnen herkennen als fraai waterland? Krikken ze het waterpeil verder op om balans in het landschap te brengen? Integendeel, FvD geeft boeren de ruimte: ‘Steun voor de gehele agrarische sector, minder belemmerende regels en maximale mogelijkheden tot ondernemen’, lees ik. Ook in andere provincies, zoals Drenthe, wil FvD de landbouw bevorderen, recreatie faciliteren en bovendien ook de natuur beschermen. Over de onderlinge tegenstrijdigheid van die doelen hebben ze het niet.
Het FvD afficheert zich als een ondernemerspartij. Boeren, hoteliers, fietsverkopers en industrieën moeten de ruimte krijgen. Behalve dan wind- en zonboeren, want daar is de partij niet van gediend. Daar heet het dat ons prachtige landschap gekoesterd moet worden en daarom gevrijwaard dient te blijven van zonneweides en windmolens. Apart benoemd staat dat ‘duurzaamheidsbeleid nooit ten koste mag gaan van de landbouw’.
Vertwijfeld kijk ik om me heen. Enorme bedrijfshallen vullen de Harlinger waterkant. De van over de hele Waddenzee te herkennen gebouwen zijn een gruwel voor Waddenland-liefhebbers en –beschermers. Maar kennelijk zit de meest gekozen partij in dit gebied daar niet mee. Want die wil ‘een goed ondernemersklimaat’ en ‘hoogwaardige bedrijventerreinen met moderne voorzieningen’. Achter de immense bedrijfshallen zie ik rijen windmolens. Ook een pain in the ass voor Waddenzee-beschermers, maar hier kunnen ze wel zij-aan-zij optrekken met het FvD. Misschien zijn er meer gelegenheidscoalities mogelijk. FvD afficheert zich namelijk ook als partij voor goed openbaar vervoer en een slim en veilig netwerk van (snel)fiets- en wandelpaden.
Is dat wat de Harlingers aanspreekt of zouden ze gewoon een hekel hebben aan hun Commissaris van de Koning? FvD aanvaardt namelijk alleen maar het woord van de Commissaris van de Koning als die gekozen is door de bevolking. Ik peins: wat is er anders in Harlingen dan in Delfzijl, waar FvD 12,6% scoorde, of in Oldambt waar de nieuwkomer 13,9 % van de stemmen haalde? Waarom hebben zich in Harlingen substantieel meer mensen bekeerd tot de club van Baudet (17,5%)? Dan lees ik de paragraaf in het verkiezingsprogramma over ‘beter bestuur’: gemeenten mogen uitsluitend fuseren als de bewoners het daarmee eens zijn. Misschien is dat het punt! De buurgemeenten van Harlingen hebben herindelingen achter de rug. Recent vormden diverse gemeenten de Waadhoeke, daarvoor al werd aan de andere zijde Súdwest-Fryslȃn gevormd. Harlingen bleef Harlingen. Ooit een voorname handelsstad – een plek met stadse allure. Is de positie van die centrumplaats aan het afbrokkelen omdat de buren zijn uitgedijd?
Ik tuur de horizon af: de fraaie binnenhavens, het strand, de kerken en grachten met karakteristieke gebouwen. Alles fraai gelegen aan het Werelderfgoed Waddenzee.
Ik zie ik zie wat jij niet ziet.
Wat zie je dan?
Een grote grote walvis.
Wat voor kleur heeft die?
Paars.
