Duizend liter kraanwater voor een euro. In Nederland vinden we het gewoon, maar vanzelfsprekend is het allerminst. We moeten voor de toekomst duidelijke keuzes maken als we ons schone waterbronnen willen beschermen, bepleit Vitens-woordvoerder Judith Zuijderhoudt. ‘Drinkwater is de eerste levensbehoefte.’
Vitens legt de bal hiervoor onmiddellijk bij de overheid. ‘Het is van groot belang om strategische waterreserves aan te wijzen waarvoor een beschermingsregime geldt’, betoogt Zuijderhoudt. Dit is voor volgende generaties de beste garantie om schone bronnen te hebben. ‘Het gaat om de keuze voor schoon water tegen lage maatschappelijke kosten.’
Het kraanwater is schoon, daarover geen twijfel. Het kan zijn dat waterbedrijven in de toekomst veel meer moeite moeten doen en kosten moeten maken om de verontreinigingen eruit te halen. Dat zou het water uit de kraan veel duurder maken dan het schijntje van nu.
Bewuster
‘We moeten veel bewuster met ons water omgaan’, zegt Zuijderhoudt. ‘We realiseren ons te weinig welke risico’s en maatschappelijke kosten eruit voortvloeien als we dat niet doen.’ Ze wijst op de brand bij bandenfabrikant Vredestein in Enschede in 2003. Die betekende het einde van de waterbron onder de stad. De verontreiniging van het grondwater is er zo groot geworden dat er geen drinkwater meer mee te maken is.
Wat mensen boven de grond doen, kan grote gevolgen hebben voor het water van de toekomst. ‘Veel risico’s kennen we inmiddels, maar er is ook nog veel onbekend. Er komen steeds nieuwe chemische verbindingen.’
Het helpt als bovengronds de waterwinningsgebieden tegelijk natuurbescherming hebben. Maar lang niet altijd is dat mogelijk, het ingenieuze Nederlandse waterleidingnetwerk vraagt om verspreid liggende waterbronnen. Complicerend is bovendien dat het water in de diepste lagen over grote afstand zijn eigen weg zoekt.
Een ander risico voor de waterwinningsgebieden komt uit de hoek van de ‘andere gebruikers’. De bodemlagen die de waterbronnen beschermen kunnen bijvoorbeeld doorboord worden. Vitens waarschuwt daarom voor de gevolgen van gasboringen, onderaardse opslag van kooldioxide en gebruik van geothermie. Zo wint aardwarmte snel aan populariteit als alternatieve energiebron.
Ingenieuze ‘fotoafdruk’
Waterbedrijven controleren de waterwinningsgebieden permanent op verontreinigingen. Honderden meetpunten maken over een lange termijn zichtbaar hoe het met de waterkwaliteit is gesteld. Het laboratorium van waterbedrijf Vitens in Leeuwarden voert nauwgezet onderzoek uit naar water uit alle delen van Nederland. Het gaat om water uit de bassins van de pompstations en om water uit de diepe grondlagen. Zo valt ook te zien of het over tien jaar op te pompen water aan de kwaliteitseisen voldoet. Enkele honderden flessen komen overdag en ’s nachts volgt geheel geautomatiseerd een uitgebreide test.
De laboranten maken een ingenieuze ‘fotoafdruk’, waarbij ze letten op duizenden elementen. ‘We kunnen steeds beter kijken’, legt teammanager Bendert de Graaf uit. Zo merken ze verontreinigingen snel op. Hoge concentraties nitraat (afkomstig van mest), zijn te meten, net als residuen van motorolie en sporen van medicijnen die na een lange weg via het riool uiteindelijk in het water terechtkomen. ‘Aan de hand van de meetgegevens maken onze specialisten analyses en studies van de waterkwaliteit.’
De zuiverheid van het water verschilt per bron. De Veluwe en Drenthe zijn goud waard, omdat daar zelfreinigende natuurgebieden liggen. ‘Friesland is weer heel complex’, merkt Zuijderhoudt op. De hardheid van het water is er groter dan elders, vooral door het grote veenpakket waarlangs het regenwater naar de diepte sijpelt. Er zit ook meer methaan in en humuszuren.
Zuinig met water omgaan, is voor waterbedrijven als Vitens niet meer de belangrijkste kwestie. Per persoon ligt het waterverbruik op gemiddeld 121 liter per dag, een fikse daling vergeleken met de 190 liter een halve eeuw eerder. Het totale waterverbruik bedraagt 1 biljoen liter per jaar, een fractie van de 90 biljoen liter die er jaarlijks in Nederland binnenkomen door regen en rivieren.
Het meeste van dit water verdwijnt naar zee, maar in de diepere grondlagen liggen de schatten van Nederland verborgen. Het gaat om het zuiverste en lekkerste water, soms eeuwen oud. Onder nationaal park De Veluwe ligt zo’n immense kostbare bron waaruit heel Nederland in de toekomst heel lang zou kunnen drinken. Zuijderhoudt verheugt zich: ‘De kwaliteit is uitzonderlijk.’
Dit artikel staat in NB#4 2017
