Zelfs Circus Salto, dat tijdens de kerstdagen zijn vrolijke tenten heeft opgeslagen voor de scheve toren, kan daar weinig aan doen. Gelukkig duurt de ellende kort. Eenmaal de hoek om toont het prachtige Leeuwarden zich: links de Nieuwstad en voor ons het Kleine en Grote Schavernek.
We zijn op weg naar Neushoorn, een bijzondere combinatie van een poppodium en een ROC op een voorheen ‘rotte plek’ in de stad. De verwachtingen zijn hooggespannen. Neushoorn prijst zich aan als ‘een magische plek in het hart van Leeuwarden waar het bruist van talent, muziek, dans en filmcultuur’. Bovendien won Neushoorn recent de Vredeman de Vries Prijs voor architectuur. ‘Een in meerdere opzichten geslaagde stedelijke interventie’, zo vond de vakjury. Zo’n compliment steek je als architect (en opdrachtgever) graag in je zak.
Neushoorn staat aan het Ruiterskwartier en het Mata Hariplein op de plek van de vermaarde discotheek Rock It. Of beter: Neushoorn bestaat uit de oude discotheek, letterlijk en figuurlijk. Een groot deel van de buitengevel is namelijk blijven staan. Verder maakte de architect veelvuldig gebruik van de bestaande (sloop)panden. Oude stenen, stucwerk met graffiti: ze kregen een tweede leven. Ook van drie buurpanden bleven de gevels staan. Daarachter is alles nieuw.
Binnen proeven we de spirit van de bar. Er heerst een getemd Berlijns sfeertje: ietwat rauw en onafgewerkt maar zeker niet hardcore. Tijdens onze rondleiding blijkt dat dit zo ongeveer het leidmotief vormt. De pastiche van de buitengevel was slechts een voorbode. Ruwe stenen, oud stucwerk en betonnen vloeren en muren wisselen elkaar af. Opvallend zijn de ‘blokkendooswanden’ – natuurlijk allemaal ook wat ruw ogend – die met regelmaat opduiken. Volgens rondleider Wietze hebben ze geen akoestische functie. Ze zullen er dus wel voor de esthetiek staan.
Maar wat is Neushoorn nou eigenlijk? Dat vragen we aan Wietze. Tja, wat is Neushoorn eigenlijk niet! Een ROC waar het Friesland College zijn podium- en productieopleidingen heeft ondergebracht. Oefenruimten voor beginnende bands. Danslokalen. Een bar. Twee forse zalen en nog veel meer. Wat betreft de faciliteiten is overal over nagedacht en zit het wel goed, al maakt dat ook dat Neushoorn wat moeilijk te vangen is. Helemaal wanneer we een blik werpen op het concertprogramma. Neushoorn programmeert namelijk zo ongeveer (voor) iedereen: van lokaal talent en underground tot BLOF (uitverkocht), Ronnie Flex en Jan en Anny, u weet wel, van BZN. En misschien schuilt daar wel het probleem. Neushoorn wil een heleboel zijn. Het is een bouwwerk geconstrueerd uit functies die alle elders in Leeuwarden al een plek hadden, aaneengesmeed met oude muren, ruw materiaal en een vleugje Berlijn dat de creativiteit moet stimuleren. Het is bedacht en doordacht met logische looplijnen, prachtige faciliteiten en een kantoortuin. En juist daardoor haalt Neushoorn de pop uit het podium. Wat overblijft is een gebouwde faciliteit, een multifunctioneel centrum dat flirt met de rauwheid van ‘het echte’. Het doet ons haast denken aan tieners die zich kleden als punker, hippie of new wave terwijl ze geen flauw idee hebben waar die stijl voor staat.
Is dat erg? Ach, niet per se. De architecten van DP6 gaven de gemeente Leeuwarden vast waar ze om vroeg. Bovendien past dit in een ontwikkeling van professionalisering en institutionalisering die we al jaren in de kunsten aantreffen. Het multifunctionele theater De Harmonie aan de overkant van Neushoorn is daarvan een ouder voorbeeld. En daarbij: is het niet prachtig dat praktijk en onderwijs op zo’n bijzondere manier zijn samengebracht? Ja, dat is een mooie gedachte. En het is ook een mooie gedachte om oud en nieuw te vermengen, misschien zelfs inclusief de graffiti, het oude stucwerk en de rauwe bakstenen. Maar of dit soort gedachten meteen ook goede architectuur opleveren? Nee, daarvoor hinkt het gebouw op te veel gedachten, is het te veel een pastiche en mist het (nog) een eigen ziel. Wat dat betreft is het wachten op de eerste echte tag.
Op de terugweg werpen we nog een blik op Neushoorn. Binnen is de band aan het soundchecken. De bar stroomt langzaam vol. Op het Mata Hariplein voor de bar is het rustig. Een bezoeker staat buiten te roken. De Harmonie lijkt dicht en met integraal kerstreces. Iedereen zit vast bij Circus Salto.
