Schiermonnikoog, een polderlandschap met weilanden vol kruidenrijk gras. Met grazende zwartbonte koeien, zo’n 650, als het visitekaartje van de melkveehouders. Het vee is naast het toerisme de economische motor op het eiland, maar ook het wandelend interieur van het landschap. Zeven boeren beheren de 275 hectare van de Bancks Polder zo dat die voor toeristen een agrarisch paradijs lijkt.
Maar schijn bedriegt. Zoals het nu gaat, kan het niet meer. De druk op de natuur is te groot, de uitstoot van stikstof is een bedreiging van het duinlandschap. Sommige planten gedijen er niet meer. De boodschap dat de veestapel op het eiland gehalveerd moet worden is als een bom ingeslagen. Het lijkt of de puzzelstukjes van landbouw en natuur allemaal zijn verlegd, waardoor ze niet meer logisch passen.
‘Het systeem is ziek’
Toch vallen er oplossingen te bedenken. Bedrijfsadviseurs denken in het economisch model. ‘Maar dat systeem is ziek’, stelt professor Jan Willem Erisman. Hij is directeur van het Louis Bolk Instituut, dat onderzoek doet naar duurzame landbouw. Wat wel kan is de bodem als basis nemen. ‘Met biodiversiteit’, is Erismans advies. ‘Op den duur levert deze aanpak dezelfde opbrengsten op, of zelfs betere. Boeren willen wel, maar ze zijn er in hun eentje niet toe in staat. Het economisch model schrijft de wetten voor en de adviseurs van de bedrijven houden het systeem in stand.’ Erisman heeft de oplossing op tafel: ‘We moeten ons niet door landbouwsubsidies laten leiden, maar door waarden.’
Stikstof
De stikstofprofessor hield de zeven boeren van Schiermonnikoog al in 2015 een spiegel voor. Erisman hoefde al niet meer duidelijk te maken dat ze tegen grenzen aanliepen, dat probleem hadden ze al eerder onder ogen gezien. De provincie Friesland draaide al langer de duimschroeven aan. De stikstofdepositie zou er zelfs twintig procent meer terug moeten dan de landelijke norm. Voor de boeren reden om hulp te zoeken.
Erisman opende een vergezicht, met biologische landbouw op het eiland, met meer biodiversiteit als resultaat en voorts zo mogelijk een eigen zuivelfabriek om de eilander melk een hogere waarde te geven. Tot zijn verrassing kwam er een warm onthaal, ook van gemeente- en provinciebestuurders. ‘Er ontstond dynamiek.’
‘Maak van Schiermonnikoog een proeftuin’, is de aanmoediging van de stikstofprofessor die bij boer Peter Visser in vruchtbare aarde valt.
Lees in NB 4 verder hoe de boeren op Schiermonnikoog ‘uit het systeem willen breken’ in de reportage die Bert de Jong maakte.
