Eigenlijk zou Pieter de Jong er vandaag ook zijn. Jan Brandsma, biologisch-dynamisch melkveehouder, had gezegd: je moet Pieter de Jong bellen. Die doet veel met die dingen. De Jong wist waarom de bomen groeien waar ze groeien, van aardstralen en energieën. Aan de telefoon vertelde hij over aura’s en aardmagnetisme, over de grond voelen en de natuur lezen. Het was heel interessant.
De Jong is er niet, hij is verhinderd. We zitten met Jan Brandsma in de keuken van zijn boerderij in Drachtstercompagnie, een gezellig rommeltje van keukengerei, leesvoer en spelletjesdozen. Het is dinsdagochtend, Jans vrouw Thomaske zet koffie, de kinderen – vier dochters, een zoon – hebben voorjaarsvakantie. Brandsma heeft een trui aan, het haar ongekamd, vrij zo het valt. Hij kijkt vriendelijk de wereld in. In de keuken ruikt het naar groentesoep.
Brandsma is opgestaan en heeft zijn gezicht tot vlak bij de keukenmuur gebracht. Onderwerp van gesprek is de wetenschap. De wetenschap kijkt door een microscoop, je zit er zó dicht op. Terwijl de wereld veel groter is. Pas van een afstand zie je het geheel.
‘De wetenschap, het is prima wat die allemaal ontdekt heeft, maar ze vergeet de helft’, zegt Brandsma.
Achter de zichtbare wereld ligt een onzichtbare, onder de grond, tussen de oren, op plekken waar het donker is. Je vindt er je weg op de tast, op het gevoel. Je hebt alleen een zaklampje bij je en wat klein gereedschap – het holisme, de antroposofie van Steiner – verder moet je het zelf uitzoeken. Het is een soort weten zonder woorden.
Op het erf liggen planken, balken, betonplaten en dakpannen. Brandsma is aan het verbouwen. Er ligt ijs in de sloot, rondom de boerderij staan berken, elzen, lijsterbes. In de stallen staan de koeien in het stro – pinken, ossen, melkvee, een stier. Er ligt hooi in overvloed. Spinnenwebben hangen als netten van het dak. Een straal koeienurine klatert op de stalvloer.
Brandsma pakt een pluk hooi. Er zit paardenbloem in, weegbree, duizendblad. Klavers, wilde kruiden. Het hooi ruikt lekker, kruidig. Van gemengd gras, gewoon zoals het groeit. De koeien van Brandsma hebben allemaal hun hoorns nog. Zwartbont en roodbont, blaarkoppen en Friezen, er loopt van alles door elkaar. Brandsma gaat uit van het koe-eigene. Je moet de koe naar haar aard verzorgen, denken vanuit de koe. Een koe heeft horens. Haal je die eraf, dan denk je vanuit de boer.
Organisme
Een boerenbedrijf is als een organisme. De beesten, de bodem, de gewassen op het veld. Daarboven de mens, als beheerder, verzorger ervan. Voor in de boerderij van de buurman, die samen met de Brandsma’s het bedrijf runt, maakt Thomaske kaas. Naturel, knoflook-basilicum, brandnetel-ui, komijn, nagel, fenegriek, tijm. Rauwmelkse, volvette kaas. Je proeft het. Wat hebben jullie lekkere kaas, zeggen de mensen.
Aan de overkant van de weg zaagt Jans zoon een boomstam in stukken. Binnen, in een zijkamer naast de keuken, internetten Jans dochters. Thomaske proeft van de soep. Jan is weer gaan zitten. We praten over de biologische landbouw en de biologisch-dynamische landbouw, die nog een stap verder gaat. In de biologisch-
dynamische landbouw hangt alles met alles samen en is er evenwicht.
Sommige biologisch-dynamische landbouwers stoppen koemestpreparaten in koeienhoorns in de grond, ter bevordering van de vruchtbaarheid. Anderen gebruiken duizendbladpreparaten in hertenblaas, paardenbloempreparaten in runder-darmscheil, eikenschorspreparaten in koeien- en schapenschedels. Sommigen doen aan ecotherapie, waarbij je energieën leert voelen, van een dier, van een boom. Sommigen zijn bezig met aardstralen en wateraders.
Jan Brandsma is niet zo bezig met aardstralen. Pieter de Jong is daar wel mee bezig. Aan de telefoon vertelde hij over energetische landbouw, wichelroede lopen en Anastasia, een mooie, wijze vrouw uit de bossen van Siberië. De Jong is melkveehouder in Surhuisterveen. Hij had een belangrijke ontdekking gedaan, zei hij. Het was te vroeg om daarmee naar buiten te komen. Hij was in gesprek met de universiteit van Kassel.
Broncorrector
In de herfst van 1994 was Pyt Sipma aardappels aan het rooien op het land van zijn vader in Engwierum, gemeente Dongeradeel. Pyt was alleen, toen hij viel en met zijn rechterarm in de aardappelrooimachine kwam. Hij zat vast, de machine draaide maar door. Hij voelde niets, zegt hij. Hij duwde een schoen in de motor, in een poging de machine te stoppen. Pas na drie kwartier kwam er hulp.
Ook in de herfst van 1994 was Henk Pauw bezig zijn koeien de stal in te leiden, op zijn boerderij in Garminge. Ze waren voor driekwart binnen, toen ineens het hele spul weer naar buiten kwam, met vol geweld. Je kreeg het er steilbenauwd van. Pauw zelf voelde zich de laatste tijd ook niet lekker. Hij las een artikel over aardstralen en de kwalijke invloed ervan op mens en dier, en hoe die te verhelpen waren met een Broncorrector, een vinding van een zekere Johannes Bron.
Hoe de koeien glommen en gloeiden, na plaatsing van de Bron-corrector. Pauw zelf gaat het sindsdien ook voor de wind. Hij deed de koeien de deur uit en werd fulltime vertegenwoordiger van de Broncorrector. Hij rijdt de boerenerven in Noord-Nederland af in een Land Rover gevuld met wichelroedes, prijslijsten en literatuur, Het grote gelijk van Johannes Bron.
Vandaag is Pauw op bezoek bij Pyt Sipma in Engwierum. De mannen zitten bij elkaar in het bleke licht van de keuken. Er is oploskoffie, op tafel ligt de wichelroede van Pauw. De gevorkte tak, zoals hij zegt. Pauw heeft grote boerenhanden, een bril en restjes grijs haar op de slapen. Sipma is een grote kerel van 37 met een schipperstrui en zwarte krullen. Bij het ongeluk verloor hij zijn rechteronderarm. Hij ging naar het ziekenhuis, twee weken later was hij weer aan het werk. Een paar jaar geleden nam hij het bedrijf over van zijn vader en ging hij over op de biologische landbouw. Hij verbouwt peen, uien, pootaardappelen, pompoenen. Gras/klaver is het rustgewas, het voedt de grond met stikstof. Sipma verkoopt het als biologisch veevoer. Het bedrijf draait goed.
Z’n opa begon hier als akkerbouwer, in 1933. Pyt is op de boerderij geboren. Zijn moeder zei altijd: denk erom dat je niet te veel in díe hoek van de keuken komt. Daar is het niet goed. De keuken van toen is nu de slaapkamer van Pyts oudste dochter. Marij is twee. Z’n jongste, Jildou, is van afgelopen oktober. Ze slaapt in een wiegje op de kamer bij Pyt en zijn vrouw Rika.
‘Hier zit een waterval in de grond.’ Henk Pauw is met zijn wichelroede aan het werk in de slaapkamer van Marij. ‘Het zit hier vol ondergrondse watervallen.’ Hij stapt over legoblokken heen, langs een boerderij van Fisher Price. De gevorkte tak wijst met een soepele neerwaartse beweging aardstralen en wateraders aan. Pauw kijkt bezorgd. ‘Is er ook een plek in de kamer die wel goed is?’ vraagt Pyt Sipma.
Onrustig water
Een waterader drukt aan de ene en zuigt aan de andere kant, zegt Pauw. Het is onrustig water. Aardstralen zijn een halve centimeter breed, ze weerkaatsen kosmische straling. Je hebt Broncorrectoren van 465 tot 13.000 euro, voor binnenshuis, of om een heel dorp weer in balans te brengen.
Hij heeft er ook een bij SC Cambuur neergezet. Onder het veld zit een watermeer. Cambuur verloor alles, de spelers raakten geblesseerd. De tweede wedstrijd na plaatsing van de Broncorrector speelden ze gelijk, de derde wonnen ze alweer.
Als je een watermeer onder je huis hebt, ben je aan de beurt, zegt Pauw.
In de slaapkamer van Pyt en Rika is het koud. ‘Hier loopt er één, en hier loopt er één, en hier een heel grote,’ zegt Pauw. Het tweepersoonsbed staat op een kruispunt van wateraders en aardstralen. ‘Heb jij soms last van je onderlichaam?’
‘Nou je het zegt: ik heb vaak koude voeten’, zegt Pyt.
Het wiegje van Jildou staat nog redelijk, zegt Pauw.
Terug in de keuken vertelt Pauw dat hij ook wichelroede loopt op afstand, voor buitenlandse klanten. Dan loopt hij in gedachten door een boerderij in Denemarken of Portugal, en tekent op een vel papier hoe de leylijnen, de aardstralen en de wateraders lopen. ‘Dit gaat vrij snel’, zegt Sipma.
Ondertussen heeft Pauw een Broncorrector op de keukenvloer gezet. ‘Merk je nu verschil, Pyt?’ De Broncorrector is een platte buis van pvc. Wat zit er nu in aan materiaal dat het zo duur maakt? Zilver, zegt Pauw. Zuiver zilver.
Het is na vijven, buiten valt de schemering in. De velden van Engwierum zijn in mist gehuld. Rika komt het erf op rijden, ze stapt uit met de kinderen. Marij draagt een bonte wollen muts en wanten. Henk Pauw werpt een blik op Jildou in de Maxi-Cosi. ‘Die is paranormaal’, zegt hij.
De boerderij van Sipma ligt op een terp, met rondom de zwarte geraamtes van hoge bomen. Eromheen ligt zijn land, gras/klaver, geploegde akkers. Het gaat goed, met de biologische landbouw, de oogsten worden elk jaar beter.
Henk Pauw adviseert de Broncorrector 520, met een bereik van 520 meter. Die komt op 8.800 euro. ‘Denk er maar even over na’, zegt hij. Hij overhandigt de prijslijst en stapt in de Land Rover. Pyt Sipma zwaait hem uit.
