‘Ik ben het derde geslacht dat hier de tol int voor de borg.’ Elle Kiel (80 jaar) is geboren en getogen in ’t Kethoes op de kruising van het Afwateringskanaal van Duurswold en het Slochterdiep. Schippers kwamen hier aan huis om geld af te dragen. Op zondag moest Elle de ketting in het water leggen zodat er niemand langs kon varen. Want mevrouw Van der Hoop van de Fraeylemaborg – de eigenaar van het water, het land en veel huizen in Slochteren – wilde op zondag rust in de haven.
Sinds 1952 is de tol eraf. Elle bleef er wonen en wat boeren. Tot tien jaar geleden groeiden zijn aardappels en tarwe (‘waait’) aan de overkant van het Slochterdiep. Daar is het venige grond, merkte hij. Sinds 2004 kronkelt er de Skald Ae die tussen de Slochter Ae en de Scharmer Ae is gegraven. Zoon Jacob is blij met al dat water en die ‘ruskebosjes’, zoals hij de pitrussen noemt waar de pony’s tussendoor lopen. ‘Wij krijgen hier geen grootschalige veeteelt en geen woningbouw. Dus met die natuur is eigenlijk onze omgeving veiliggesteld.’ Vader Elle vindt het prima, die nieuwe natuur. ‘Ik heb het land nu toch niet meer nodig.’
Jacob studeerde wiskunde, houdt zich bezig met beleggen en wil er misschien nog een studie astronomie aan vastknopen. Hij maakt in de keuken een stoel leeg, zelf zit hij op een krukje. Ze zijn wat in het ongerede doordat moeder de vrouw ernstig ziek is. Na een zware hartoperatie kreeg ze medicijnvergiftiging. Ze slaapt in de woonkamer. Elle loopt heen en weer om de warme middagmaaltijd af te ruimen en praat af en toe mee terwijl Jacob vertelt: ‘Na de ruilverkaveling in de jaren zeventig vond ik er hier niet veel meer aan. Kaal, recht en vlak. In mijn jeugd was het een agrarisch landschap met kleinere kavels, slootjes, af en toe een onverharde laan het land in, hier en daar een struik of boom. Dat vond ik mooi.’
Veertig jaar later hoeft hij zich niet meer te ergeren aan de blokken van de ruilverkaveling, want de volgende grootschalige verbouwing verandert het landschap opnieuw. De omvorming aan de overkant van het diep is best snel gegaan, vindt Jacob. ‘Het ligt er mooi bij, net of het allang zo is.’
Dit jaar verandert het gebied tussen het Afwateringskanaal en Slochterdiep in water en moeras. ’t Kethoes staat aan de rand van dat toekomstige Dannemeer. Een strook land om hen heen wordt wat verhoogd, zodat ze er veilig kunnen blijven wonen. Volgens Jacob is er nooit sprake van geweest om ’t Kethoes af te breken omdat het in de weg staat. Maar hun buurman van even verderop is uiteindelijk wel vertrokken. Je kunt nauwelijks meer zien waar zijn boerderij stond, alleen de hoge boom achter het huis is gebleven. Afgelopen najaar zagen ze ineens een hoog hek om de te slopen boerderij. Toen er mannen in maanpakken rondliepen, wisten ze hoe laat het was. Jacob vat de asbestvondst niet te zwaar op. ‘Misschien dat de oprit met puin was verhard. Dat doen d’r hier zoveel.’
Op 1 mei van dit jaar begon het grote werk pal voor hun deur. Voor de bouwvak moet de duiker onder het Slochterdiep doorgetrokken zijn. Zo krijgt het ‘schone’ natuurwater van de Skald Ae doorgang naar het Dannemeer. Gelaten zien vader en zoon de wijzigingen in hun woonomgeving aan. Ondertussen is het water kennelijk toch wat nadrukkelijker hun leefwereld binnengedrongen. ‘Jacob heeft een bootje op de kop getikt, dat is hij aan het opknappen’, meldt Elle. Met een elektrisch motortje. Geen lawaai en geen stank. ‘Dat past wel in de natuur.’
Het land bij Slochteren en Schildwolde wordt water, riet, moeras en veen. Noorderbreedte volgt de aanleg door de ogen van bewoners.
