Er is de laatste tijd al veel natuur gemaakt in de Woldstreek. Noordelijk van het Schildmeer is Tetjehorn ingericht voor moerasvogels en fietsers. Ook boven Kolham is de landbouw opgeschoven om plaats te maken voor natuur; de groene glazenmaker vliegt er rond, stijve ogentroost groeit in slootkanten. Langs een koeienpaadje springen ronde gele bloemen in het oog. Wilde hereford-runderen van lokale boeren staan te herkauwen tussen dit vlooienkruid. In de polder van Woudbloem kregen de twee bestaande stroompjes concurrentie van een nieuwe watergang: de Skald Ae. Gedrieën kronkelen de Slochter Ae, de Scharmer Ae en de Skald Ae door een onlangs bedijkt gebied waar ook het Skaldmeer al is gegraven. Toch, vergeleken bij wat er nog gaat gebeuren bij Dannemeer, waren deze operaties maar klein bier. Dit gebied is het diepste deel van de provincie Groningen, ruim anderhalve meter onder het NAP. Met graafmachines wordt het nog dieper gemaakt voor er water in vloeit. Het Dannemeer lijkt omarmd te worden door de zandrug waarop de dorpelingen hun huizen bouwden. Aan de andere zijde glijdt het strak bedijkte afwateringskanaal van Duurswold hoog door het land.
Nog één zomer en dan zal het hier voortaan een natte bedoening zijn. Dan is dit land van de dieren en de planten. ’s Winters staat het gebied grotendeels blank, ’s zomers is er minder water, dan wordt het moeras afgewisseld met rietlanden en plasdras-gebieden. Met middenin een ‘vosvrij’ eiland – omgeven door diep water zodat de vos er de vogels met rust laat.
Een van de eerste bouwactiviteiten dit jaar wordt de watertunnel voor de Skald Ae onder het Slochterdiep. De Skald Ae met zijn schone water uit de natuurgebieden verderop is de voeding voor het nieuwe Dannemeer. Schoon water is belangrijk, want Staatsbosbeheer wil hier veen-oermoeras proberen aan te leggen; een nog nergens vertoond experiment dat veel geduld vergt.
Iets noordelijker, pal tegen het Schildmeer aan, graven de machines een jaar later De Haansplassen. Is het Dannemeer vooral voor de natuur, in De Haansplassen is meer ruimte voor de mens. Daar komt een kanoroute, met instapsteigers, fiets- en wandelpaden. Ook wordt de oude sluis in De Haansvaart gerestaureerd.
Akkerbouwer Henk de Haan woont in Hellum, in een witte boerderij uit 1850. Hij heeft het nog even nagezocht in de scriptie die zijn zoon maakt over de familiegeschiedenis: zijn opa’s opa groef in 1866 De Haansvaart, van het Schildmeer naar Hellum. Zo kon hij de klei van afgegraven wierden naar de hogere zandgronden varen en over zijn akkergronden verspreiden. Henk ziet het nu nog aan de opbrengst: hoe dichter de grond bij de vaart ligt, des te meer vruchtbare klei is er opgebracht.
Henk wist al vroeg wat de plannen waren in dit gebied. Zijn vader zat in de ruilverkavelingscommissie. Hij verkocht als een van de eersten land voor de natuur. En hij is blij toe dat hij in 1994 die stap zette. ‘Altijd ellende op dat stuk bij het meer. Je had er een hoop werk aan en haalde er een lage opbrengst vanaf. Het was altijd nat.’ Henk weet het jaartal nog zo precies omdat zijn vader toen overleed – veel te vroeg, nog maar 68 jaar oud. Vader De Haan zou zich rot schrikken wanneer hij zou zien wat er de komende twee jaar gaat gebeuren in dit gebied. Nog in zijn jeugd hadden de boeren in het dorp smalle lange percelen land: van de boerderij naar het Schildmeer. Soms maar een tiental meters breed en wel bijna twee kilometer lang. Droog en zanderig bovenaan bij de Hoofdstraat, nat en venig tegen het meer aan. Deze ‘opstrekkende heerden’ waren door de ruilverkaveling in handiger blokken ingedeeld en ontwaterd. De natuurmakers van Midden-Groningen draaien die acties nu weer terug. Ze maken het land weer nat en ook de opstrekkende smalle percelen keren op de nieuwste inrichtingskaarten terug.
De bewoners van de Woldstreek hebben vele plannen langs zien komen. In het begin klotste de nieuwe natuur tot in hun achtertuinen. Vooral de boeren hebben gepraat als Brugman om het water terug te dringen. Wat begon als een actie om landbouwgrond te onttrekken en natuurwaarden te herstellen, verwerd tot een make-over van de streek waarbij wensen van bewoners in het script geschreven zijn. De landinrichtingscommissie zal vast opgelucht zijn als na vijftien jaar soebatten eindelijk het slotakkoord klinkt.
Ook al begint het graafwerk over een paar maanden, er zijn nog steeds meningsverschillen over de grondtoedeling. Soms loopt het hoog op. Vorig jaar is de commissie die het gebied toedeelt en bloc opgestapt. Komende maanden dienen de laatste rechtszaken. Ondertussen dringt in Schildwolde het besef door dat nieuwe natuur ook een geldmachine kan worden. In een nu nog troosteloze vlakte verrijzen moderne hoeves. Straks wonen er spekkopers want dan staan die aan de oevers van het Dannemeer.
Wie zijn aan het werk?
De Dienst Landelijk Gebied voert de ombouwoperatie Dannemeer en De Haansplassen uit in opdracht van de provincie Groningen. De Landinrichtingscommissie heeft de plannen ontwikkeld. In die commissie zijn de landbouw- en natuurorganisaties, het Waterschap Hunze en Aa’s en de gemeente Slochteren vertegenwoordigd. Staatsbosbeheer beheert het nieuwe natuurgebied Midden-Groningen, dat in totaal 1.700 hectare gaat beslaan.
Andere afleveringen van de serie Dannemeer: Ingedijkt, Ganzen bij het Schildmeer, Per schip naar Woudbloem, Nieuw uitzicht natuurkoe, Schildmeer, bron van genot, Onze omgeving is veiliggesteld, Oermoeras voor de deur.
