Als ik van vakantie terug kom is mijn plattelandswoonwens altijd op zijn sterkst. Ik wil rust, ruimte en groen. Adem halen. Luchten zien. Vogels horen. De geur van pas gecombainde tarwe ruiken. Of van net gerooide aardappels. Maar vooral ook buiten zijn. Boombladeren horen ruisen in de wind. Languit in het gras liggen. Míjn gras. Na een intensieve zoektocht op Funda ben ik een illusie armer: de huizen die ik zou willen zijn te duur of niet te koop. Weer op mijn werk ligt op mijn bureau nog een stapel niet-aan-toe-gekomen-boeken van vóór de vakantie. Eén daarvan blijkt de oplossing voor mijn probleem aan te reiken. Het heet IR ∞BR. De Innerlijke Ruimte van de Nederlandse Delta. Werkboek voor een nieuwe ruimtelijke inrichting en is door Gaston Remmers e.a. geschreven. IR staat voor Innerlijke Ruimte, BR voor Buitenruimte. Het lemniscaatsymbool verbeeldt het uitgangspunt dat beide ruimten met elkaar verbonden zijn. Volgens Remmers komt een groot deel van de claims op de fysieke Nederlandse ruimte voort uit het onvermogen van mensen om intern ruimte te creëren. In zichzelf. Mensen hebben de neiging om innerlijke onrust te projecteren op de leefwereld om ons heen. Ze gooien hun zieleroerselen in de strijd om de fysieke ruimte, zonder zich af te vragen of ze daarmee werkelijk hun verlangens bevredigen en wat het effect is op die buitenruimte. Remmers pleit dan ook voor een ruimtelijke ordening waarin meer aandacht is voor innerlijke rust. Dit zou tot minder claims op de buitenruimte leiden waardoor mensen vervolgens weer meer van de buitenruimte kunnen genieten. Maar hoe doe je dat dan: ruimte creëren in de innerlijke ruimte? Daarin is Remmers niet helemaal duidelijk. Het begint bij zelfreflectie. Mensen moeten proberen tot de kern van hun verlangens te komen, vervolgens over het strikt persoonlijke daarvan heen te stappen en zo ruimte voor andere mensen en ontwikkelingen te scheppen. Toegepast op ruimtelijke ordening zou het vooral neerkomen op proberen minder spastisch en bij voorbaat negatief te reageren op ruimtelijke veranderingen. Je bij een ruimtelijk conflict verdiepen in de verschillende standpunten en de oplossing in jezelf zoeken in plaats van die af te wentelen op iets buiten jezelf. Een denkvoorbeeld: elke keer als ik de geplande bedrijfsterreinen langs de A7 tussen Groningen en Drachten zie, bekruipt mij een gevoel van afgrijzen. Zelfreflectie: ik kan niet tegen veranderingen, ik treur om het landschap dat voorgoed verloren gaat. Het niet bij een ander neerleggen: waarom geef ik de beleidsmakers die deze bedrijfsterreinen hebben gepland de schuld? Is er niet genoeg landschap voor mij over? Die bedrijven die zich daar willen vestigen hebben toch ook ruimte nodig? Oplossing: ik probeer ruimte in mijn innerlijk te creëren zodat ik me kan verplaatsen in de logica van de gewenste economische ontwikkelingen en probeer me erop in te stellen dat deze verandering wel zal wennen. En kies vervolgens een andere rijroute om mijn behoeften aan landschap en groen te bevredigen. Volgens IR ∞ BR zal de nieuwe benadering zelfs uitweg bieden aan de (randstedelijke) gedachte dat Nederland vol is. Mij lijkt het, althans voor Noord-Nederland, een stuk simpeler om in onze ‘innerlijke ruimte’ plaats te maken voor een ruimtelijke ordening waarin aandacht is voor een krimpende bevolking. Waarin we bebouwde omgevingen juist durven af te breken, ‘terug te geven’ aan meer groene en ruimtelijke vormen van ruimtegebruik. Dat lijkt mij meer zoden aan de dijk te zetten. Terug naar mijn dilemma. Wat is nu de kern van mijn verlangen naar wonen op het platteland? Wat zit er achter de behoefte aan rust, ruimte en groen? Er wordt wel gezegd dat rust staat voor het overzicht, de kleine aantallen, het voorspelbare. De behoefte aan een vertrouwd ankerpunt in het leven, het gevoel van ‘thuis’. Ruimte staat symbool voor het hebben van tijd en ruimte om te ondernemen, te denken, te relativeren. Plattelandsruimte biedt vrijheid. Groen hangt samen met het idee van authenticiteit, dat waar het in het leven ‘echt’ om zou draaien. Heb ik hiervoor een plattelandsomgeving nodig? Niet perse. Eigenlijk zoek ik innerlijke rust. Ik denk dat ik maar op yoga ga.
Als ik van vakantie terug kom is mijn plattelandswoonwens altijd op zijn sterkst. Ik wil rust, ruimte en groen.
