Denk aan Friesland en je ziet ze voor je, de Friese vergezichten. De weidse horizon waar landschapsschilders zich al eeuwen door laten inspireren. De wolkenluchten die een bijzondere glans krijgen door de meren die het zonlicht weerkaatsen. De horizon wordt slechts onderbroken door opbollende zeilen of door het hoge rode dak van een Friese stelpboerderij. De tijd lijkt er stil te staan. Maar schijn bedriegt. Ontwikkelaars staan in de rij om het ruime landschap verder in te richten.
Friesland zit in een spagaat: men wil het liefst de open ruimte behouden, maar ook ruimte geven aan ondernemers. Het provinciebestuur deed in het afgelopen jaar een moedige poging om tot een uitweg te komen uit dit dilemma met de formulering van een nieuw streekplan. Noorderbreedte was hierover vorige zomer in gesprek met gedeputeerde Anita Andriesen (Noorderbreedte 2006-3). Onder de titel Ruimte voor Kwaliteit organiseerde de gedeputeerde diverse inspraakrondes en een drukbezocht congres, waarna de definitieve tekst in december 2006 werd vastgesteld. De richting voor de komende tien jaar ligt daarmee vast: er mag volop gebouwd worden, maar dan wel op de juiste manier en op de juiste plek. Op die manier kunnen ruimtelijke kwaliteit en economische groei worden gecombineerd, zo is de boodschap van het streekplan.
Wat mij verbaasd heeft, was dat Gedeputeerde Staten kort voordat dit plan werd vastgesteld, opnieuw een toekomstdebat lanceerden. Onder de naam Fryske Fiersichten (Friese Vergezichten) werden alle Friezen uitgenodigd om zowel live als digitaal mee te denken over hun geliefde heitelân in 2030. In mijn ogen was het helderder en efficiënter geweest om de volgorde om te draaien: eerst dit toekomstdebat, dan de formulering van het streekplan.
Niettemin valt het te prijzen dat de creativiteit van de eigen burgers wordt aangeboord als inspiratiebron voor toekomstig beleid. De opkomst bij de live publieksdebatten viel tegen, wat waarschijnlijk te wijten was aan de weinig inspirerende vorm. De aanpak van het digitale debat was origineler: via een website konden projectvoorstellen worden ingediend, waarbij de inzenders zich vooral niet moesten laten hinderen door praktische bezwaren. Deze benadering sloeg aan: de website kreeg meer dan 13.000 bezoekers en een oogst van ruim 700 voorstellen.
De opbrengst van de Fiersichten is een bonte verzameling van rijpe en groene ideeën. Het is niet verwonderlijk dat die vooral aansluiten op de sterke punten van Friesland: rust, ruimte, natuur en water. Om op dat laatste even in te zoemen: de stijgende zeespiegel houdt de gemoederen in de provincie flink bezig. Het bouwen van reusachtige terpen of drijvende dorpen zou ervoor moeten zorgen dat bewoners geen natte voeten krijgen. Daarnaast zouden de kansen van water nog beter moeten worden uitgebuit door meer waterberging te combineren met meer recreatie, het telen van watergewassen zoals riet en rijst en het versterken van de watertechnologie.
Ook de toekomst van de – dit jaar jubilerende – Afsluitdijk spreekt tot de verbeelding. Deze ‘toegangspoort van Friesland’ moet in de komende decennia worden aangepast aan de eisen van het veranderende klimaat. Dit kan volgens de inzenders een goede aanleiding zijn voor een reeks van vernieuwingen: een treinverbinding naar Amsterdam, het opwekken van energie uit de getijden, het aanleggen van een windpark, een museum of een centrum voor Friese cultuur. Interessant is ook de opvatting dat het bouwen van een paar duizend woningen op de Afsluitdijk de gevoelsmatige afstand tussen Friesland en de Randstad zal verkleinen. Het idee daarvoor kwam van rijksbouwmeester Mels Crouwel, die met andere prominenten bij commissaris der koningin Nijpels thuis was uitgenodigd om nieuwe mogelijkheden voor Friesland te schetsen.
Nieuwe werkgelegenheid, zo blijkt verder uit de reacties op de website, wordt door veel Friezen niet verwacht van nog meer wegen of bedrijventerreinen, maar van het ontwikkelen van duurzame, schone technologieën en van het verder uitbouwen van het toerisme. Een sterke toeristische en recreatieve sector wordt beschouwd als de beste bescherming van het landschap. Met een lelijk landschap trek je immers geen toeristen.
Het vooroordeel dat Friezen negatief zijn en wars van verandering, mag van mij definitief de wereld uit. Friezen zijn creatief en ambitieus! Het is na de verkiezingen van 7 maart aan de nieuwe Friese bestuurders om de resultaten van het debat niet in een la te laten verdwijnen. Zij zullen moeten zorgen dat de ambitie van de Friezen de ruimte krijgt. Door niet te veel te kijken naar de Randstad maar zich te richten op de eigen sterke punten, zal de provincie een uitweg vinden uit het dilemma tussen behoud en vernieuwing.
