Rond de regionale eettafel schaart zich een bont gezelschap. Van antiglobalisten tot liberale levengenieters vinden ze zich, niet zelden tot hun eigen verbazing, zij aan zij als pleitbezorgers van de regionale gastronomie.
Antiglobalisten willen de internationalisering van de productie en consumptie van voedsel een halt toeroepen. Boeren en tuinders zien de productie van regionale specialiteiten als een mogelijkheid om te ontsnappen aan de tucht van de internationale markt. Daarin komen ze langzaam maar zeker in een onmogelijke concurrentiepositie te verkeren, terwijl ze in het streekproduct meer vakmanschap, liefde en toewijding denken kwijt te kunnen. Beschermers van milieu en landschap waarderen de kleinschalige en natuurvriendelijke werkwijze en beschouwen het als een kans om de karakteristieke waarden van het landschap te behouden. Kleine winkeliers kunnen met een aanbod aan regionale producten opboksen tegen het internationale assortiment van de supermarktketens. Volkskundigen prijzen het behoud van de lokale cultuur en plaatselijke tradities. Bewuste eters rekenen op voedsel zonder kunstmatige kleur- en smaakstoffen en andere additieven. VVV-directeuren hopen meer toeristen te werven door het eigen, unieke karakter van de streek te profileren. Tegenstanders van de bio-industrie verwachten veehouderij zonder dierenleed en landbouw zonder kunstmest en genetische manipulatie. Koks willen zich laten inspireren door streekrecepten en zich door het gebruik van lokale producten onderscheiden van de fastfoodketens. Zo heeft ieder zijn eigen motieven om producten en gerechten uit de streek een warm hart toe te dragen. En de liberale levensgenieters vinden het gewoon lekker.
Slow Food geldt als de exponent van het gevecht tegen de McDonaldisering van de eetcultuur. De van oorsprong Italiaanse beweging heeft inmiddels ook elders in de wereld voet aan de grond gekregen. Ze verdedigt ‘het recht op genieten’ door uniformiteit, smaakvervlakking en globalisme te bestrijden en te doen verkeren in diversiteit, smaakrijkdom en regionalisme. Slow Food maant haar aanhangers het niet te laten bij passief consumeren. De liefhebbers van goed en lekker eten moeten zich actief inzetten voor het behoud van hun eetcultuur. Smaak, kennis en cultuur zijn de verdedigingswapens. Wie smaak weet te waarderen, kennis heeft van producten en respect koestert voor cultuur en traditie kan pas echt genieten. Als consumenten de kwaliteiten van regionale, ambachtelijke producten opnieuw leren appreciëren, is het mogelijk de productie op commerciële basis in stand te houden. Dat garandeert een rijkdom aan smaken en producten en het behoud van lokale culinaire tradities en de regionale eetcultuur.
Universele waarde
Dat is de theorie; in de praktijk valt het niet mee. De economische wetten zijn weerbarstig. Rigide regionale zelfvoorziening is een fictie en zeker geen oplossing voor de voedselproductie wereldwijd. Vaak is het ook te laat en valt er niet zoveel meer te beschermen; door rationele en intensieve landbouwmethoden is veel van de diversiteit al verloren gegaan. Bovendien zijn niet alle regio’s gezegend met een grote culinaire traditie die kan worden gekoesterd. De Elzasser zuurkool heeft, terecht of niet, nu eenmaal meer gastronomisch aanzien dan een Groninger stamppot. Het vlakke Friese weideland kan met nagelkaas en riperkrite niet op tegen de rijkdom aan Alpenkazen. En bij Drentse eetcultuur komt als eerste gedachte Bartje en de door hem versmade bruine bonen naar boven.
Voor wie deze beperkingen beseft, zich ondogmatisch opstelt en bij de streekgebonden productie en consumptie van voedsel de moderne technologie en marketing niet schuwt, valt er toch nog heel wat te bereiken. Slow Food leert ons wat de onmisbare voorwaarden zijn voor een gezonde relatie met voedsel: nadenken over eten, kennis van producten en hun herkomst, leren proeven, aandacht voor de eetcultuur, erkenning van de sociale aspecten van het eten en waardering voor boeren, telers en producenten. De waarde van die lessen is niet regionaal maar universeel.
