Wat veel mensen echter niet beseffen, is dat verreweg de meeste gevechtsacties in de Tweede Wereldoorlog in Noord-Nederland geen zichtbare sporen achterlieten. Zo werden boven Groningen, Friesland en Drenthe in de loop van de oorlog vele honderden geallieerde bommenwerpers op weg naar Duitsland of op hun terugvlucht naar Engeland – zowel overdag als ook ’s nachts – door de Duitse luchtverdediging neergeschoten. Vaak explodeerden de toestellen hoog in de lucht, waarna de brokstukken over het landschap neer regenden. Deze resten werden grotendeels door de Duitse bezettingstroepen geruimd, net als de stoffelijke overblijfselen van de gesneuvelde bemanningsleden. Wat in het landschap achterbleef van een dergelijk drama, waren hoogstens enkele kleine littekens, die nu, zestig jaar na de oorlog, niet of nauwelijks meer terug te vinden zijn.
Felle zeegevechten
Daarnaast bedenke men zich dat gedurende de hele oorlog langs de waddenkust een zeer felle strijd werd gestreden om de hegemonie in het Nederlandse kustgebied. Nacht na nacht vermijnden Britse bommenwerpers de konvooiroutes ten noorden van de eilanden en vielen gevechtsvliegtuigen en snelle motortorpedoboten de Duitse konvooien aan. Aan beide zijden vielen hierbij door de jaren heen vele slachtoffers: naar schatting gingen in deze antischeepvaartcampagnes in het zeegebied tussen Den Helder en Borkum rond 320 vliegtuigen aan geallieerde zijde verloren, en werden – weer naar schatting – zo’n 165 Duitse en onder Duitse controle varende koopvaardijschepen en marineschepen in dit gebied gekelderd of zwaar beschadigd. Deze korte maar felle zeegevechten vonden plaats op enkele kilometers uit de kust, meestal bij nacht. Wat korte tijd na een dergelijke actie achterbleef aan sporen, waren ronddrijvende wrakstukken, ronddobberende gesneuvelde opvarenden en Britse vliegtuigbemanningen, van wie velen in de dagen, weken en maanden daarna aanspoelden op een van de waddeneilanden. De grote sporen van deze zeeoorlog verdwenen simpelweg onder de golven van de Noordzee, en werden zo voor altijd aan onze waarneming onttrokken.
