Het Aduarderdiep is gegraven rond 1400 en in 1501 is op deze plaats een sterk blokhuis gebouwd om de stad Groningen in bedwang te houden.
Er bevinden zich twee sluizen. De oude of westelijke sluis is een enkele uitwateringssluis, in 1706 op last van het Aduarderzijlvest gebouwd. De nieuwe of oostelijke sluis is aangelegd in 1867 ter ontlasting van de oude sluis en is een dubbele uitwateringssluis. Het sluizencomplex heeft een belangrijke rol gespeeld bij de aanval van de bisschop Bernhard van Galen, Bommen Berend, op de stad Groningen in 1672. Aduarderzijl was toen een van de schansen rond Groningen.
De sluizen hebben sinds 1877 geen zeekerende functie meer, omdat toen het Reitdiep bij Zoutkamp met sluizen werd afgesloten. Toch heeft er lange tijd daarna een sluiswachter gewoond, die daarnaast ook boer, postbode en kroegbaas was. In het Waarhuis was een huiskamercafeetje voor de passerende schipper. De laatste sluiswachter is vijf jaar geleden vertrokken. Het huis bestaat uit twee huisjes met een puntdak en een schuur. Het oudste gedeelte dateert uit 1680 en het voorste gedeelte van 1706.
Het huis is eigendom van het waterschap Noorderzijlvest en wordt sinds 1988 bewoond door de musicus Wouter de Koning en zangeres Rika Dijkstra, beter bekend als De Koning en De Dame. Zij hebben dit gebouw een culturele bestemming gegeven door er theater- en muziekvoorstellingen te houden. Er worden diners verzorgd en sinds kort kan men er trouwen.
Aan de Zijlstersweg 20 in het vijftien huizen en twintig bewoners tellende dorp Aduarderzijl ligt het Waarhuis, de oude sluiswachterswoning die deel uitmaakt van het sluizencomplex op de plaats waar het Aduarderdiep in het Reitdiep stroomt. De naam van het huis is ontleend aan het woord 'waar', een verouderd synoniem voor 'zijl' of 'sluis'.
