Daarbij kwam men tot de conclusie dat het bij herinrichting vooral gaat om:
– Kwaliteit met een grote K van het proces en de plannen
– Totale en integrale aanpak
– Werk met werk maken
– Zorgvuldige en gelijkwaardige communicatie met bewoners en belanghebbenden.
De aanpak in Ooststellingwerf is het beste te kenmerken als ‘gebiedsgewijs’. Elk dorp is als een gebied beschouwd waarbinnen door een totaal, verkeerskundig en stedebouwkundig ontwerp, de leefbaarheid wordt verbeterd. Deze gebiedsgewijze aanpak past heel goed binnen de filosofie van Duurzaam Veilig.
In de heringerichte dorpen is de woonfunctie gelijkwaardig aan de verkeersfunctie. De totaal-ontwerpen zijn meer op sociaal gedrag gericht. De culturele identiteit, oftewel het ‘dorps- en streekeigene’, is daarbij richtinggevend voor de inrichting geweest met een goede bereikbaarheid als randvoorwaarde. Juist deze totaalinrichting zorgt ervoor dat sociaal (verkeers)gedrag gestimuleerd wordt. Daarmee is men er in Ooststellingwerf in geslaagd om een evenwicht te vinden tussen de doelen bereikbaarheid – veiligheid – (leef)milieu.
Van onderzoek tot uitvoering
Wat brengt een gemeente er toe om alle dorpen op de schop te nemen en aan een grootschalige herinrichting te beginnen? Hiervoor moeten we terug naar 1992. Toen trad de ‘Wet uitkering wegen’ namelijk in werking. Hierdoor werden de verantwoordelijkheden tussen rijk, provincies en gemeenten herzien. De gemeente kreeg in dit kader de verantwoordelijkheid en financiering van een aantal provinciale wegen. Miljoenen guldens te weinig om de wegen op hetzelfde niveau te kunnen onderhouden als de jaren daarvoor. Er moest dus een andere aanpak voor de inrichting en het beheer en onderhoud van wegen komen.
De Landbouw Universiteit Wageningen werd aangetrokken om een aanpak voor het gebied te ontwikkelen. Kernwoord daarbij was ‘minder’: minder verkeer, minder onderhoud en minder ongevallen.
Resultaat van deze inspanningen is het ORVO. ORVO staat voor Onderzoek Ruraal Verblijfsgebied Ooststellingwerf. Het ORVO heeft als doel het bevorderen van de verkeersveiligheid en leefbaarheid, verbeteren van de bereikbaarheid en het beheersen van financiën. Het ORVO gaf aan dat er meer factoren zijn waarmee rekening moet worden gehouden. Belangrijk was vooral de samenhang tussen de aspecten verkeer, wonen, werken en recreëren. In het ORVO is de koers voor het gebied uitgezet om door middel van het helder categoriseren van het wegennet de problemen aan te pakken.
Stap voor stap, dorp voor dorp Na het opstellen van de visie met het ORVO is Ooststellingwerf gebiedsgewijs te werk gegaan. Als eerste kwam de herinrichting van Makkinga aan de beurt. Na de successen in Makkinga wilden ook andere dorpen (Haule, Waskemeer, Donkerbroek) meer verkeersveiligheid. Hierbij is stap voor stap gewerkt met de zogenaamde PODO aanpak (Probleem Oorzaak Doel Oplossing).
‘Slimme financiering’ door de gemeente Tweede kenmerk van de werkwijze is de financiering van de projecten. Alle projecten worden gefinancierd uit de reguliere budgetten voor onderhoud en stads- en dorpsvernieuwing. Daarnaast is bewust gekeken naar mogelijkheden voor medefinanciering door hogere overheden. Tot slot wordt consequent nagedacht over het hergebruiken van straatmeubilair en materialen, zoals straatklinkers.
Na het opstellen van deze totaalvisie en het uitzetten van een koers wordt gebeidsgewijs te werk gegaan. Dorp voor dorp wordt aangepakt. Bewoners mochten actief meedenken. Deskundigen werkten ideeën uit.
Het resultaat van alle inspanningen
De herinrichting heeft mooie dorpen en tevreden burgers opgeleverd. De leefbaarheid is sterk verbeterd en de gemeente heeft minder onderhoudskosten in de toekomst. Door gebiedsgewijs te werken en niet rigide verkeerskundige doelstellingen te hanteren, heeft de gemeente een enorme kwaliteitsslag gemaakt. Zowel de kwaliteit van de publieke ruimte als de sociale kwaliteit van de samenleving kregen een impuls. De wisselwerking tussen omgeving (landschap en bebouwing) en weg is ten volle benut. Beide componenten samen geven de weggebruiker informatie over hoe hij zich dient te gedragen en stimuleren daarmee sociaal gedrag. Ook zijn forse snelheidsreducties gemeten. En de bewoners voelen zich veiliger. Met recht kan van een duurzaam veilige inrichting gesproken worden.
Belangrijke leerpunten
De werkwijze in de gemeente Ooststellingwerf is gaandeweg ontstaan. Het is een leerproces geweest. Daarbij heeft men ervaren dat kennis niet alleen bij de gemeente, maar ook bij de burgers zit. Je moet draagvlak creëren voor je plannen bij de bewoners. Betrek ze ook bij de presentatie. Laat de mensen eventueel voorbeelden zien door samen op excursie te gaan. Het is belangrijk om in dit proces wel randvoorwaarden aan te geven. Maak werk met werk, combineer geldstromen, stimuleer hergebruik van materialen en wees alert op subsidie-mogelijkheden. Stel niet de plannen centraal, maar de manier van werken, de aanpak.
Een goede maatregel handhaaft zichzelf
Door aan te sturen op sociaal gedrag zijn de maatregelen in de gemeente Ooststellingwerf ‘zelf handhaafbaar’. Het gebied is teruggegeven aan de bewoners. De sociale controle en de eigen verantwoordelijkheid voeren de boventoon, in plaats van handhaving door de politie.
Uit: ‘Stap voor stap, dorp voor dorp’, Verkeersadviesbureau Diepens en Okkema, Delft, 2001