Westeremden ligt zo'n 20 kilometer ten noordoosten van de stad Groningen in het wierdengebied van het Hogeland. In het jaar 1000 lag het dorp aan de Fivel,een rivier met een trechtermonding in de Waddenzee. De haven van Westeremden werd in 1219 gedempt. Zoals veel wierden werd die van Westeremden ook deels afgegraven,waardoor bij de 13e eeuwse Hervormde kerk een steile helling is ontstaan. In het bijna 500 inwoners tellende dorp zijn nog karakteristieke arbeidershuisjes.
In één daarvan aan de Dorpsweg woont Roel Olivier,die sinds 1971 in Westeremden verblijft. Olivier is geboren in Rheden,opgegroeid in Den Haag,het Woold bij Winterswijk en de stad Groningen. Gedurende een tijdje is hij onderwijzer geweest en studeerde pedagogiek. Momenteel werkt hij als medewerker bij de Stichting School-Museumproject,waar hij projecten ontwikkelt op het gebied van uitwisseling tussen scholen en musea.
Vragend naar de landschapsbeleving in en rond Westeremden,zegt Roel Olivier aanvankelijk: ‘Ik onderga de aanwezigheid van het landschap passief. Het is eigenlijk heel simpel,ik geniet van deze omgeving zonder dat ik een heel diep doordachte keuze heb gemaakt. Het platteland was voor mij volkomen onbekend. Ik had geen enkele binding met het landschap. De eerste kennismak…
Westeremden ligt zo'n 20 kilometer ten noordoosten van de stad Groningen in het wierdengebied van het Hogeland. In het jaar 1000 lag het dorp aan de Fivel,een rivier met een trechtermonding in de Waddenzee. De haven van Westeremden werd in 1219 gedempt. Zoals veel wierden werd die van Westeremden ook deels afgegraven,waardoor bij de 13e eeuwse Hervormde kerk een steile helling is ontstaan. In het bijna 500 inwoners tellende dorp zijn nog karakteristieke arbeidershuisjes.
In één daarvan aan de Dorpsweg woont Roel Olivier,die sinds 1971 in Westeremden verblijft. Olivier is geboren in Rheden,opgegroeid in Den Haag,het Woold bij Winterswijk en de stad Groningen. Gedurende een tijdje is hij onderwijzer geweest en studeerde pedagogiek. Momenteel werkt hij als medewerker bij de Stichting School-Museumproject,waar hij projecten ontwikkelt op het gebied van uitwisseling tussen scholen en musea.
Vragend naar de landschapsbeleving in en rond Westeremden,zegt Roel Olivier aanvankelijk: ‘Ik onderga de aanwezigheid van het landschap passief. Het is eigenlijk heel simpel,ik geniet van deze omgeving zonder dat ik een heel diep doordachte keuze heb gemaakt. Het platteland was voor mij volkomen onbekend. Ik had geen enkele binding met het landschap. De eerste kennismaking met het landschap was via het schaatsen van de Noorder Rondritten in de strenge winter van 1963. Ik heb een passie voor het schaatsen,maar schaatsen door het landschap geeft een extra dimensie. Een vriend die ik nog van de middelbare school kende,woonde hier en wist een huisje te huur. Het dorpsleven en de rust en de ruimte waren voor mij geen cultuurschok. Ik was verliefd op een romantisch vrijstaande arbeiderswoninkje met een varkensschuurtje. Dat heb ik gekocht en geheel verbouwd.’
Explosie in het landschap
Naarmate het gesprek volgt wordt hij steeds lyrischer over zijn huis,het uitzicht,Westeremden en zijn omgeving. ‘Als hetzelfde huisje in de stad zou staan,zou ik er niet zo van genieten. Want het in de stilte en de ruimte wonen vind ik wel ontzettend fijn. Hier wonen aan de rand van dorp met een fantastisch uitzicht over de wierde in de richting van Stedum, Huizinge,Middelstum en Westerwijtwerd geeft een enorm gevoel van ruimte en vrijheid. De weidsheid en de lichtval onder ga je hier. De Groninger luchten – het wordt een cliché genoemd,maar ze zijn er wel degelijk – boeien mij onophoudelijk. Het weiland met het kronkelende slootje en de wilgenbomen langs de kant zien er elke dag anders uit. Er komen paardenbloemen en vee wordt ingeschaard.’
‘De veranderingen van de seizoenen zijn ook boeiend. Het weiland is een tijd bouwgrond geweest. Als ze het land gaan ploegen dan ruikt het naar klei,de ruggen glanzen dan zo mooi en de meeuwen die er boven hangen roepen het beeld op van een vissersbootje op zee,maar ook schilderijen van Ploegschilders. Eind april,begin mei krijg je een explosie in het landschap. De kracht van de grond komt tot uitdrukking in de manier waarop alles gaat groeien. De kleuren zijn dan heel intensief. Ploegschilder Pit van Loo heeft dat goed weergegeven. In het najaar als het somber en mistig is,is het niet altijd aangenaam. In de wintermaanden kijk je tegen de grauwe klei aan.’
Andere manier van in de wereld zijn
Roel Olivier wandelt zelden rond het dorp. ‘Ik heb een tijdje een hond uitgelaten van mensen uit het dorp die elders werkten. Elke morgen ging ik met de hond wandelen. In mijn eentje doe ik dat sporadisch. Alleen als er een aanleiding voor is,bijvoorbeeld onder extreme omstandigheden. Dan ga ik er op uit en geniet buitensporig van het landschap. Tijdens de beroemde strenge winter van 1979 heb ik een tocht over het bevroren en besneeuwde land gemaakt. Er lag een aaneengesloten ijsvloer over het land. Dat is een andere manier van in de wereld zijn. Je kunt het vergelijken met een tocht over zee.’
‘Ik heb nog een tijdje hardgelopen en dat is ook een manier om het landschap in je op te nemen. Ik ben dan niet alleen met trainen bezig,het heeft alles met de sfeer te maken. Je voelt een confrontatie met je zelf en het landschap door de impressies van geluiden,geur en fraaie vergezichten. Een hometrainer hoeft voor mij niet.’
Dorp zonder landschap
‘Je kunt vanuit Westeremden niet echt het land meer in. Vroeger kon dat beter. Kleine boerenpaadjes zijn afgesloten voor het publiek. Mogelijkheden om het landschap weer toegankelijk te maken zijn er wel, maar de boeren voelen er niet voor. Rond de west- en zuidkant van het dorp loopt de Kleine Weg, daar houdt het landschap op. Het dorp wordt klein gehouden door de Kleine Weg.’
Gevoel voor de rivier
Fietsen doet Olivier wel veel. ‘Het wierdenlandschap rond Westeremden is prachtig. Als ik richting Loppersum fiets,probeer ik me de situatie van vroeger in te denken toen hier een trechtermond was van de Fivel. Je kunt die ook nog in het landschap zien. De werken van de monniken van het klooster van Wittewierum hebben hier ook plaatsgevonden. Als ik langs de Fiveldijk naar Garsthuizen rij, dan heb ik het idee dat ik langs de oever van de Fivel vaar. Voor mij is dat een landschapsbeleving, want ik ben bezig met gevoel voor die rivier.’
‘Ik kom ook regelmatig op het wad bij de Eemshaven,daar vang ik soms wat garnalen met mijn buurman. Voor mij ligt het waddenlandschap in het verlengde van het wierdenlandschap. Ook Noordpolderzijl is voor mij een ijkpunt. Ik voel me er thuis.’
Geen windmolen
Roel Olivier is tevreden met zijn huis,zijn dorp en vooral zijn uitzicht. Toch zijn er zaken die hij zou willen veranderen. ‘Het enige wat ik zou willen is dat de hoogspanningsleiding zou verdwijnen. Het stoort me niet heel erg,maar als ik de keuze had zou ik hem weghalen. Ik zou het wel heel erg vinden als er een windmolen geplaatst zou worden. En als er voor mijn neus een nieuwbouwwijkje zou verrijzen,is dat een reden om mijn huis in de krant te zetten.’
