Roderwolde is een klein dorp in Noord-Drenthe, met in het noorden de skyline van Hoogkerk en Groningen. De oudste verbindingen tussen het dorp en de stad en haar ommelanden zijn de Roderwolderdijk en het Peizerdiep. Deze lopen nog altijd kronkelend richting Hoogkerk. Destijds boden deze verbindingen ‘Rowolmers’ de mogelijkheid om boter, melk, eieren en ‘dood spek’ op de Groninger markt te verkopen. Tegenwoordig is de Roderwolderdijk in recreatief opzicht belangrijk, vooral voor fietsers vanuit de stad. De Roderwolderdijk was vroeger niet altijd even begaanbaar, vandaar dat vervoer over het Peizerdiep het meest gebruikelijk was. Met beurtschepen van de familie Belga werden vanaf 1832 producten naar Groningen vervoerd en boodschappen voor de bewoners mee teruggenomen. Deze beurtschepen lagen in een overslaghaventje, dat via een schipsloot verbinding had met het Peizerdiep. De schipsloot in Roderwolde, die nog altijd aanwezig is, hoorde bij het inmiddels afgebroken erf Woldzicht. In 1852 is hier de olie- en korenmolen Woldzigt gebouwd. Deze locatie is niet vreemd, omdat via de haven de grondstoffen voor de molen werden aangevoerd en de producten afgevoerd.
Toen er in 1934 een verharde weg naar Groningen werd aangelegd, ruilde de familie Belga de schepen om voor vrachtwagens. De haven raakte in onbruik en werd uiteindelijk in 1964 gedempt.
Spijt
De ‘Rowolmers’ hebben hier inmiddels spijt van. Toen in 1991 het Integraal Basisplan voor dorpsvernieuwing in Roderwolde werd opgesteld, door gemeente en bewoners, bleek dat alle partijen de haven in ere wilden herstellen. Tien jaar later is de wens nog steeds levend, maar blijft het herstellen van de haven uit. Het dorp heeft inmiddels zelf actie ondernomen. Op verzoek van het dorp heeft Dorpsbelangen de Werkgroep Haventje Roderwolde ingesteld. Deze is bezig met het uitwerken van de wensen tot een uitvoerbaar reconstructieplan en krijgt hierbij ondersteuning van de Vereniging Brede Overleggroep Kleine Dorpen in Drenthe (BOKD). De BOKD heeft een stagiaire van het Van Hall Instituut in de arm genomen om de informatie en wensen uit te werken en vast te leggen in een rapport. Het project Reconstructie Haventje Roderwolde zal medio 2002 bij de provincie ingediend worden voor een bijdrage uit de Subsidieregeling Gebiedsgericht Beleid (SGB) Eelder- en Peizerdiep, de nieuwe regeling voor plattelandsvernieuwing. Het ‘Rowolmer’ haventje voldoet aan alle eisen van een lokaal plattelandsvernieuwingsproject. De werkgroep zoekt op dit moment nog een trekker voor de uitvoering van het project. Zij denkt hierbij aan de gemeente Noordenveld of de landinrichtingscommissie, die momenteel bezig is met de uitvoering van het plan Herinrichting Roden-Norg.
Bed & breakfast op beurtschip
De landschappelijke samenhang van vroeger tussen molen, haventje, schipsloot en Peizerdiep is met het dempen van de haven verloren gegaan. De gedempte haven heeft nog enige tijd plaats geboden aan trailers van transportbedrijf Belga. Dit bedrijf is na een verwoestende brand verhuisd naar een nieuw bedrijfspand in Roden. Na het vertrek van Belga bleef de plek ongebruikt achter. Nu wordt de kans geboden om het haventje te reconstrueren en zo de cultuurhistorische samenhang weer te herstellen. De nieuwe functies van het haventje moeten wel passen bij de schaal en wensen van het dorp. Naast algemene functies als waterberging, overstort voor hemelwater en bluswatervoorziening, denkt men aan kleinschalig recreatief gebruik door dorpsbewoners en recreanten. Dus een steiger in het haventje met de mogelijkheid om een bootje aan te leggen of een hengel uit te gooien. Een idee is ook om een oud beurtschip in te richten als bed & breakfast-accommodatie. Het haventje kan, mét de molen en de cafés in het dorp, van betekenis worden voor de ontwikkeling van Roderwolde als steunpunt binnen een grootschalig netwerk van fiets- en wandelpaden en andere voorzieningen.
Versterking dorpsbeeld
Het huidige beleid vormt geen belemmering voor het ontwikkelen van de plannen rond de haven. Integendeel, ze spreekt zich uit voor verbrede plattelandsontwikkeling en het combineren en integreren van functies. Roderwolde valt in een zone waar zowel doeleinden van natuur- en landschapsbehoud, cultuurhistorie, recreatief medegebruik als agrarische doeleinden aan de orde zijn. In het kader van de Herinrichting Roden-Norg is het gebied langs het Peizerdiep aangewezen als reservaat. Stille vormen van recreatief medegebruik blijven hier mogelijk. Het haventje staat in het herinrichtingsplan bovendien vermeld als archeologisch meldingsgebied.
De gemeenten Noordenveld en Leek hebben een toeristisch-recreatieve ontwikkelingsvisie op laten stellen voor het Leekstermeergebied. In deze visie wordt ingezet op natuurvriendelijke vormen van recreatie en versterking van de routestructuur. Binnen deze routes moeten ‘steunpunten’ worden ontwikkeld. Roderwolde is als steunpunt naar voren is gebracht. De gemeente Noordenveld spreekt positief over de ideeën rond de haven. Ook zij ziet herstel van het haventje als een versterking van het dorpsbeeld en passend in de Leekstermeervisie. Daarnaast wordt het belang van een goede bluswatervoorziening voor het dorp onderkend.
Havenbestuur
De werkgroep is nu bezig met het uitzoeken van de mogelijke vervuiling in het dempingmateriaal van de haven. Dit is de grootste belemmering voor de voortgang. Eerst moet de vervuiling in kaart gebracht worden, dan pas kunnen de kosten begroot worden voor de gehele reconstructie. Deze bedragen zijn belangrijk voor de gesprekken die gevoerd moeten worden met de partners in de uitvoering. Voor de inrichting in de haven zijn drie varianten uitgewerkt. De recreatieroutes en -voorzieningen in de omgeving worden geïnventariseerd en hierbij wordt gekeken in hoeverre de haven erin past en of Roderwolde meer interessante routes kan bieden. De werkgroep praat met alle mogelijke betrokkenen zoals de gemeente en de provincie, maar ook met de terreinbeheerders Staatsbosbeheer en Het Drentse Landschap, die grote delen van het reservaat rond de haven in hun bezit hebben. Ook heeft zij een presentatie verzorgd voor de landinrichtingscommissie. Het dorp wordt goed door hun ‘havenbestuur’ op de hoogte gehouden.
Uitgediept
Opvallend is dat het voornemen voor het herstellen van de haven al tien jaar geleden in plannen verwerkt werd, maar dat er vooralsnog niets mee gebeurd is. De bewoners zijn daarin dan ook teleurgesteld. Met welke bestuurder men ook spreekt, een ieder is positief over de plannen, maar er is nog niemand die dit project wil coördineren.
Door de actieve inzet van de bewoners en de inbreng van de BOKD, zijn alle in’s en out’s inmiddels vastgelegd in het rapport Het Rowolmer haventje, uitgediept. Er ligt een concreet plan waarover met de bestuurders gepraat kan worden. Hopelijk kan er dan later verder over gepraat worden… op een bankje aan de haven, met op de achtergrond het zoevende geluid van de draaiende wieken van Woldzigt!
Wendy Klazenga is student van de opleiding Plattelandsvernieuwing aan het Van Hall Instituut te Leeuwarden en stagiaire bij de BOKD te Assen.
