Steden raken steeds meer versteend en dat heeft veel negatieve gevolgen. Operatie Steenbreek wil dit probleem tegengaan. Stadsecoloog Wout Veldstra laat zo’n versteende wijk zien in Groningen.
‘Dit is toch walgelijk? Zo’n straat is echt doods.’ Stadsecoloog Wout Veldstra kijkt naar de Jadestraat in Groningen. In de straat zien we betegelde tuinen, plastic stoelen en drie iele boompjes. Samen lopen we door de wijk Vinkhuizen, één van de plekken waar de verstening heel groot is.
Natuur in de stad
Steden raken steeds meer versteend. In de binnenstad was het altijd al een probleem, maar de laatste tien tot vijftien jaar krijgen ook andere delen van de stad hiermee te maken. Verstening betekent kort gezegd dat tuinen steeds meer betegeld worden. Deze verstening heeft vele gevolgen. Het is slecht voor de riolering en het afwateringssysteem. Al het regenwater dat normaal de grond in trekt, gaat nu rechtstreeks naar het riool. De riolen zijn hier niet voor gemaakt en kunnen deze overvloed aan water bijna niet aan. Daarnaast wordt het ook warmer in de steden in vergelijking met het gebied erbuiten. Steden worden een soort ‘hitte-eilanden’. Vooral ouderen hebben hier last van in de zomer. Een andere reden is dat het slecht is voor de biodiversiteit. ‘Het platteland is heel eenzijdig qua natuur, het is heel gek maar juist in de stad moet de natuur de ruimte krijgen.’ De verstening heeft ook een psychisch effect op mensen. Het werkt negatief en je krijgt er een naar gevoel bij. ‘Hier hoor je bijvoorbeeld een merel zingen,’ zegt Veldstra in een groener deel van de Siersteenlaan, ‘daar word je vrolijk van. Dat hoor je in zo’n versteende straat niet.’
Operatie Steenbreek
Drie jaar geleden werd Wout Veldstra gevraagd door een aantal hoogleraren in Wageningen. Zij zagen dat de verstening een steeds groter probleem werd en vroegen ecoloog Veldstra om mee te kijken bij de ontwikkelingen. Ook wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen waren bezig dit te onderzoeken. Hieruit is Operatie Steenbreek ontstaan, sinds een maand officieel een stichting. De stichting stelt een actiepakket samen voor gemeentes. ‘Wij hebben tegen de gemeentes gezegd: dit is het plan en nu moeten jullie het zelf regelen, dat is beter. Wij zijn maar met zes man, dus kunnen dat onmogelijk zelf doen.’
Steeds meer gemeentes sluiten zich aan bij de campagne van Operatie Steenbreek. Zo begonnen ze eerst met vijf en zijn ze inmiddels met tien. Elke gemeente pakt het anders aan. Zo is er in Leeuwarden een onderzoek door studenten gestart, richt Eindhoven zich op de afvoer van het regenwater en Amersfoort vooral op de biodiversiteit.
Bewust
Operatie Steenbreek wil bewoners bewust maken van de gevolgen van zo’n verharde tuin. ‘Wij willen dat mensen zich realiseren waar ze mee bezig zijn en dat ze een slecht gevoel krijgen over hun tuin.’ Veldstra realiseert zich wel dat bewoners misschien weinig geld hebben en met dit weinige geld net een nieuw betegelde tuin hebben aangelegd. Veldstra knikt naar een man die tevreden op een stoeltje in de voortuin zit waar het zand nog op de pas gelegde stenen ligt. ‘Die ouwe baas heeft net zijn tuin betegeld en dan kom ik hem vertellen dat hij het niet goed doet. Maar ik kan hem wel vertellen wat de consequenties van zijn tuin zijn.’
Deze ouwe baas blijkt stratenmaker Bouman (67) te zijn. Zelf had hij het liever ook anders gezien. ‘Het is mijn werk, ik moet ervan leven. Zelf heb ik veel liever een groene tuin, ik hou van groen.’ Hij kijkt naar het betegelde tuintje. ‘Dat ziet er toch niet uit’, hij wijst naar het midden waar een klein, karig boompje staat omringd door tegels. ‘Ik weet zelf ook wel dat het niet goed is voor de waterafvoer en dat het water niet wegloopt’, hij tikt op zijn voorhoofd, ‘maar ja, ik verdien er wel mijn brood mee.’
Eigen tuin
Wat kun je zelf tegen de verstening doen? Veldstra adviseert om alleen tegels te leggen waar het nodig is. ‘Iedereen moet naar de voordeur kunnen of zijn auto kwijt kunnen.’ Er zijn volgens hem ook manieren om een tuin aan te leggen die wel groen is maar minder onderhoud nodig heeft. ‘Je hoeft echt niet elke veertien dagen in de tuin te werken.’ Zo kun je bijvoorbeeld struiken of planten in de tuin zetten. De stadsecoloog wijst naar een stukje gemeentegroen ter illustratie, een ligusterhaag met wat struiken erachter. Grind is ook niet altijd een goede oplossing volgens Veldstra. Hier ligt vaak een plastic zeil onder waardoor er geen onkruid doorheen komt en dus ook geen water.
Schoolplein
Vinkhuizen was eerst een hele groene wijk, maar omdat de gemeente bezuinigde op onderhoud werd er veel groen weggehaald. Ter compensatie kregen de twee parken een grote opknapbeurt. In de straten zelf werd het een stuk kaler. Dit effect wordt door de tegeltuinen versterkt.
Bewoonster Margreet Bolhuis (52) vindt het ‘drie keer niks’, maar doet het zelf ook. ‘Zes jaar geleden is mijn man overleden en nu is mijn dochter heel ziek. Ik doe het puur uit gemak omdat ik er geen tijd voor heb.’ De boom die haar man heeft geplant, heeft ze wel laten staan. Ze wijst naar een boom in haar voortuin met een flinke bos bladeren. Bolhuis ziet steeds meer betegelde tuinen. ‘Vaak als er een jong gezin komt wonen, dan hup gaan de stenen erin. Ook mijn buren hebben zo’n schoolplein voor de deur. Echt jammer.’
Heel jammer vindt An Oostergo (67) het. Het zijn volgens haar vooral jonge mensen die het doen. Zelf woont ze in een flat, maar als ze een tuin had gehad, was dit niet een tegeltuin geweest. ‘Dan had ik een klein terrasje met veel groen. Gelukkig kijk ik niet uit op deze tuinen maar op groene tuintjes.’
Einddatum
Operatie Steenbreek wil in 2022 een eindverslag presenteren en hoopt dat de verstening dan heeft afgenomen. Of de stichting nu al iets teweeg heeft gebracht, vindt Veldstra moeilijk zeggen. ‘Dat kun je niet nagaan.’
Terwijl Veldstra zijn fleecetrui dichtritst en even later wegfietst over de rotonde van de Siersteenlaan, kwettert op de achtergrond weer een merel. En ja, daar word je inderdaad vrolijk van.
